Öyle bir şeytan tüyü var ki şiirde, kaç defa okudum bilmiyorum... Başkahraman ve kendisi ile konuşulan Cano, kimdir, özellikler nelerdir...


__________________
"Biliyor musun Cano
Ben bu şiiri yazmadan önce
Gidip hiçbir şaire danışmadım.
Bana failatün diyecekler ve
Satırlarımdaki o duru acıyı yok edecekler diye.
Oysa adını andığım her yerde
Siyah bir gecelik gibi
Kaygan kederini giymeliyim üzerime.


--Şiirin en dikkat çekici yerlerinden bir tanesi, "Ben bu şiiri yazmadan önce, Gidip hiçbir şaire danışmadım." Her okuyanın aklına takılmıştır, bir şaire nasıl ve neden danışılır... Sonra korkuları ortaya çıkıyor, samimi duygulara, yıkıcı bir takım müdehalelerde bulunulur, bir takım kural kalıplarının içerisine sokulmaya çalışılır diye... Şiire, aruz elbisesi giydirilmesinin istenmesinden korku duyulur, acının üzerini örtmek adına. Oysa, kederdir Cano, acının simgesi, ki kendisi anıldığı zamanlarda, şiirde konuşan kişi tarafından "kaygan keder" elbisesi giyilmelidir, "siyah bir gecelik gibi"... Keder ile siyah kelimeleri birbirlerini desteklemişler... Satırlarında duyulan "duru acı"nın yok edilme korkusu, şiirin içerisinde konuşan kişinin, şiirin kendisi olduğunu gösteriyor bize.

Harika.

Bu durumda, şiirde konuşan kişinin, Cano'yu anlatma aşamasında, süslü aruz kıyafeti yerine, siyah keder geceliği giymesi, daha da anlam kazanmaktadır.
____________________________________________________

"Ellerimi bir ağaca sürmeyeli
Enime kesildiğimde görülecek halkalarım kadar zaman oldu"

--Şiir konuşmaya devam ediyor: İlk bakışta anlaması çok kolay olmayabiliyor, "enine kesilmek"... Bu durumda iki seçenek çıkıyor karşımıza. Şiirin enine kesilmesi, yani kıtalara ayrılması, bölümlere ayrılması... İkinci seçenek daha derin, bir ağacın enine kesilmesi, sonra da gövdesinde, her bir yıl kadar halkalarının sayılabilmesi. Halkalar=yıllar=zaman=ömür...

Etkileyici bir anlatım..

______________________________________________

Say ki kirpiklerimdir müellifi bu iğrenç şiirin.
Say ki dev bir dut ağacının dibinde
Yapışkan ellerimizi kenetlemişken birbirine
Gökyüzünden öylesine sözcükler damladı beyaz elbisene.

-- Bu kısımda, biraz daha hikaye, biraz daha hayal... okudukça anlaşılıyor derinlik ancak. Cano, deniyor şiirde, diyelim ki, bu şiirin yazarı, kirpiklerimdir: Kirpiklerim kalemdir. Kirpikler kalem, kirpikler siyah, kalem siyah, yazı siyah... Cano, kederdi denmişti, o halde, muhtemelen kirpiklerden damlayan gözyaşları da bu kalemin mürekkebi olmalıdır! HARİKA.

Devam ediyor, diyelim ki, bir dut ağacının altında ellerimiz birbirine kenetlenmiş. Neden yapışkan? soruyor zihin, ne yaparsın. Sonra cevabı bulup gülümsüyor: Çocukluğumuzun en büyük eğlencelerinden, dut yemek, tabi sonrasında da eller yapış yapış olurdu. Tam o esnada, Cano'nun yapışkan elini tutar şiirde konuşan, şiirin kendisi ya da üst bir anlatıcı. Cano, bir kağıt mıdır yoksa: ki gökyüzünden, bembeyaz yapraklarına sözcükler damlasın? Cano, şiir midir, kağıt mı, mürekkep mi...

____________________________________________________

Bu şiirde fesleğen yok,
Gül yok, sardunya yok.
Sarı yapraklar, şafak, ikindi kızıllığı
Duvak ve kefen
Ayakları nazikçe kırılmış park oturakları
Ayrılan yahut kavuşan yok.
Say ki, posta kutuna bir zarf terkedilmiş
Müşfik bir anne gibi almışsın onu avuçlarına.
Belki bir tebessüm de belirir kırık dudaklarında
Seni kimsenin görmediği bir renge bürünür gözlerin.


-- Bu şiirin, en önemli özelliği, okuyanı çaresiz bırakması, anlamaya, hayal etmeye kendisini zorlatmasıdır. "ayakları nazikçe kırılmış park oturakları", "kimsenin göremediği bir renge gözlerin bürünmesi"... Şiirde, hemen hemen dünyanın her coğrafyasında ortaklaşa ifade edilen evrensel ve aynı zamanda da klasik konuların anlatılmayacağı ifade edilir. Posta kutusuna bir zarf terk edilir, sevecen bir anne gibi o zarf avuçların içerisinde okşanır, hüzünlü dudaklarda bir tebessüm belirme ihtimali ortaya çıkar. Cano'nun gözleri, görünmeyen bir renge bürünür...

____________________________________________________________
"Öyle yapma!
Yüzünü ellerinle kapatma.
Hayat dar aralıklardan sızarak başlasa da,
Geniş coğrafyalara yayılmadan yaşanmıyor
İnan bana.
Sonra ellerin
Toprağın üzerinde yürüyen çam köklerine benziyor.
Beni korkutuyorsun."

--Bir önceki bölümde oluşan soru işaretleri, burada biraz olsu aydınlanıyor. Gözlerin, kimsenin göremediği bir renge dönüşmesi, gözlerin, yüzün, ellerle, avuçlarla kapatılması olabilir mi acaba? Sonrasında, bir ayrılık esintisi esiyor, ayrılığın "a"sından bile bahsetmeden. (Harika bir anlatım!) Hayatın dar aralıklardan başlayarak, geniş coğrafyalara yayıldığından dem vuruluyor. Yayılma zorunluluğundan... Hayatın dar aralıklardan başlaması, insan hayatının başlangıcındaki mucizevi olaya gönderme yapıyor, belli. Bu durumda Cano, anne mi acaba? Neden olmasın, "Can", bize bahşeden ANNEMİZE, atfedilecek bir sıfat olmalı en çok, öyle değil mi... Her ayrılan, ayrılmak zorunda kalan evlat bilir bunu, çok iyi duyar acısını, anneler hiç bir zaman acımaktan yorulmaz, evladının ayrılığından... Evlat da buna üzülür, elinden bir şey gelmez, ikna etmeye uğraşır... Zaten şiir, başlığını da buradan alır, Cano, "ÖYLE YAPMA"...

_______________________________________________________________--

"Bilmeni istediğim bir şey daha var
Kamer bile ikiye bölüneceği kıyamet vaadine
Sonsuz ama tedirgin bir tevekkülle yaslanıp
Görünmediği halde rahman olana baktığı halde
Ben karahindibalar gibi umarsız uçuşmaktan
Savrulup, kırılıp yaban çiftliklerin dikenli çitlerine takılmaktan
Çok yoruldum.
Dudaklarını ayırmanı ve beni bir bağışlanma muştusuyla
Diline dolamanı diliyorum.
Göçebe kasavetlerden
Yerleşik acılara geçmeyi böylece."

--- Burada anlatıcı, belki yazar, belki şiirin kendisi, belki bir üst anlatıcı, yelkenlerini indiriyor. Şiire, manevi tonlar dolmaya başlıyor, şiirin tam da burasında... İslamiyete sualsiz teslim olmuş, Peygamber Efendimizin en büyük mücizelerine, "ayın ikiye ayrılmasına" dahi, sonsuz, ve belki de cehennemin korkutuculuğunun, ya da cennet yolunda üzerine yüklenen görevlerin meydana getirdiği bir tedirginlikle, inanıp, teslimiyet dinine teslim olmuş.

"Ben karahindibalar gibi umarsız uçuşmaktan
Savrulup, kırılıp yaban çiftliklerin dikenli çitlerine takılmaktan
Çok yoruldum."

Şirin yukarıdaki alıntıladığım yeri, ayrıca bir ilgiyi hak ediyor. Yorulmuşluğunu dile getiriyor anlatıcı. Karahindiba bitkisine benzetiyor kendisini. Karahindiba ki, öylesine yüce bir sanatkarlığın sonucu olarak, akılalmaz bir denege ve sonsuz bir zerafette yetişir, büyür. Ancak öyle bir özelliği vardır ki, en küçük bir müdehalede, yüzlerce parçalara ayrılır. En küçük bir esinti ile dahi, çok uzaklara kadar uçabilir. Burada, işte karahindiba yapraklarının, yaban çiftliklerinin dikenli tellerine takılıp kalmasından bahsediliyor. (HARİKA) Nedir bu yaban çiftliği, neresidir? Bir ihtimal beliriyor zihinlerde: sakın bu yaban çiftliklerinin dikenli telleri, başka memleketlerin sınır kapıları olmasın!

Bu noktada, bir karahindiba bitkisinin yüzlerce yaprağının, bir müdehale neticesinde dağılarak, yaban çiftliklerinin dikenli tellerine takılması, ecnebi memleletkerinin sınır kapılarında kendilerini bulmasını, anlatıcının bireysel bir tecrübesinden ziyade, toplu bir gidişle, dünyanın dört bir yanına dağılmakla açıklayabiliriz.

Peki nedir bu Cano'dan ayrılışın sebebi, bu hicret, hicran, sadece bir rüzgara takılıp gitmek dolayısıyla mıdır??

"Dudaklarını ayırmanı ve beni bir bağışlanma muştusuyla
Diline dolamanı diliyorum.
Göçebe kasavetlerden
Yerleşik acılara geçmeyi böylece."

Cano'dan bir rica: bağışla beni! Buradan, şimdiye kadar yapmış olduğumuz değerlendirmeler neticesinde, iki anlam çıkarabiliriz: 1- Anne, senden ayrılmak zorundayım, lütfen anla beni, ve benim bağışlanmam için Allah'a dua et. 2- Anlatıcı, doğrudan Yaratıcıya dönerek, kendi bağışlanmasını bu şekilde de istemiş olabilir.

Ya göçebe iç sıkıntılarından, yerleşi acılara geçilmesi ne anlama gelmektedir? Burada kalsam içim sıkılıyor, daralıyorum, yaban çiftliklerinin dikenli tellerine takılınca da, her ne kadar yerleşik de olsa br acıya yerleşmek mi??

____________________________________________________________

"Hani bir şehir vardı
Kum cehenneminin ortasında
İki elçinin varıp da döndüremediği
Islah olmaz bir kavmi yok muydu o şehrin.
Hani Tanrı usanmayıp
Bir elçi daha göndermişti üzerlerine
Ve onlar “siz yalan söylüyorsunuz” demişlerdi ya…
Cano, ben korkuyorum
İçimdeki kalabalık ve ihtiyar şehrin
Geceleri ayyuka çıkan edepsizliğinden.
Bir gün acıklı bir azap saracak burçlarımı
Ve ihtiyar şehrimin kambur cinleri beni suçlayacaklar
“Herhalde biz senin yüzünden
Uğursuzluğa uğradık” diye.
Bu kötü bir şey Cano.
Annemizin bizi ısırarak uyandırması kadar
Korkunç bir şey.
And olsun ki, ben onları çok uyardım."


-- İşte, şiirin önceki iki bölüm ile birlikte değerlendirildiğinde, yukarıda alıntılanan bölüm, şiirin zirvesini ve ana temasını oluşturuyor bence... Bir önceki bölümde ortaya çıkan sorular, cevaplarını buraya saklamış. Ama öylesine güzelliklerle dolu bir şekilde saklamış!

O kadar derin anlamlar yüklenmiş ki bu bölüme, anlatmaya dilim varmıyor... Kum cehenneminin ortasındaki, elçilerin vardığı şehrin hikayesi, herkesin sıklıkla okuduğu Yasin suresinde anlatılır. Tebliğ vazifesi ile görevli elçiler, vazifelerini yerine getiriler, ancak o şehrin halkı, dinlemezler. Bu bölümü, en güzel ilgili ayetler özetliyor:

Yasin Suresi:
13.(Ey Muhammed!) Onlara, o memleket halkını örnek ver. Hani oraya elçiler gelmişti. 14.Hani biz onlara iki elçi göndermiştik de onları yalancı saymışlardı. Biz de onlara üçüncü bir elçi ile destek vermiştik. Onlar, “Şüphesiz biz size gönderilmiş elçileriz” dediler. 15.Onlar şöyle dediler: “Siz de ancak bizim gibi insansınız. Rahmân, hiçbir şey indirmemiştir. Siz sadece yalan söylüyorsunuz.” 16.(Elçiler ise) şöyle dediler: “Bizim gerçekten size gönderilmiş elçiler olduğumuzu Rabbimiz biliyor.” 17. “Bize düşen ancak apaçık bir tebliğdir.” 18.Dediler ki: “Şüphesiz biz sizin yüzünüzden uğursuzluğa uğradık. Eğer vazgeçmezseniz, sizi mutlaka taşlarız ve bizim tarafımızdan size elem dolu bir azap dokunur.” 19.Elçiler de, “Uğursuzluğunuz kendinizdendir. Size öğüt verildiği için mi (uğursuzluğa uğruyorsunuz?). Hayır, siz aşırı giden bir kavimsiniz” dediler. 20.Şehrin öbür ucundan bir adam koşarak geldi ve şöyle dedi: “Ey kavmim! Bu elçilere uyun.” 21.“Sizden hiçbir ücret istemeyen kimselere uyun, onlar hidayete erdirilmiş kimselerdir.” 22“Hem ben, ne diye beni yaratana kulluk etmeyeyim. Oysa siz de yalnızca O’na döndürüleceksiniz.” 23“O’nu bırakıp da başka ilâhlar mı edineyim? Eğer Rahmân bana bir zarar vermek istese, onların şefaati bana hiçbir fayda sağlamaz ve beni kurtaramazlar.”
24.“O taktirde ben mutlaka açık bir sapıklık içinde olurum.” 25.“Şüphesiz ben sizin Rabbinize inandım. Gelin, beni dinleyin!” 26,27. (Kavmi onu öldürdüğünde kendisine): “Cennete gir!” denildi. O da, “Keşke kavmim, Rabbimin beni bağışladığını ve beni ikram edilenlerden kıldığını bilseydi!” dedi. 28.Kendisinden sonra kavmi üzerine (onları cezalandırmak için) gökten hiçbir ordu indirmedik. İndirecek de değildik. 29.Sadece korkunç bir ses oldu. Bir anda sönüp gittiler. 30.Yazık o kullara! Kendilerine bir peygamber gelmezdi ki, onunla alay ediyor olmasınlar.

Şiirdeki anlatıcının içerisinde, bir korku var. Belli ki, yaban çiftliklerine yönelik başlayacak olan o seyahatin sebebi... Şehrinin, Surede anlatıldığı gibi, edepsizliğinden, kambur cinlerin kendisi suçlu bulacakları ifade ediliyor.. Bu, istenmiyor, Cano, deniyor, bu kötü bir şey.. "Annemizin bizi ısırarak uyandırması kadar kötü"... Bu durumda, Cano'nun kimliğine ilişkin bir soru daha geliyor akıllara, Cano, acaba bir kardeş mi?? Annenin çocuklarını ısırarak uyandırması ne kadar vahşice bir manzara... Belki daha derin bir bakış açısıyla, burada ifade edilen Anne, Yaratıcı olabilir. Hani, annenin çocuğuna, onu ateşe atamayacak kadar şefkat duyması, Rabbin ise ondan daha büyük bir şefkatle kullarını sevmesini hatırlayalım. Burada, "uyanmak" fiili, mecazi bir anlam kazanır ve "kendine gelmek" anlamında yorumlanabilir. Anne, çocuklarını ısırarak uyandırı, kendilerine getirir, ve Yaratıcı da, o kavmin başına nasıl bir "ses" musallat etti ise, zaman zaman kullarının başına gönderdiği felaketlerle, onları uyarmak, uyandırmak ister...

Anlatıcı, işte bu uyarma görevini, musibet gelmeden yerine getirmek istiyor. Ancak, Cano'dan istediği izin, ayrılış izni...
__________________________________________________________

"Öyle yapma!
Silkme şu omuzlarını
Kıldan ince bir ipin üzerinde yürüyoruz
Bilmiyor musun?"


-- Cano, gönülsüzdür, izin vermek istemiyor, ayrılığa katlanamayacak belki, razı değil, omuzlarını silkiyor. Anlatıcı, uyarıyor, şiirin başlığını tekrar ediyor, ölümle her an burun burunayız, silkme omuzlarını diyor...

____________________________________________________________
"Keşke bu şiiri yazmadan önce
Kendini acı biber kabına asmış bir şaire danışsaydım.
Belki severdin ustaca yontulmuş kederlerini
Sana anlatacağım ağlak bir öyküden sonra.
-Şairler ölüdürler biliyor musun?
Topluca katletti onları anlaşılmazlık.
Giyotin gibi indi üzerlerine
Tabelalarında işaret parmağı çizili karmaşık yollar.
Düğüm Cano.
Kuyruğunu yutmuş ve acıyla burulmuş bir yılan gibi
Düğümlü yollar."

--Yine beyin jimlastiğine zorlanıyor okuyucu. Şiir yazılmadan önce, "kendini acı biber kabına asmış bir şaire danışmak" da neyin nesi??! Bu bölüme, bolca ölüm korkusu ya da olgusu hakim. Bir önceki bölümün bu duyguyla biritildiğini hatırladığımızda, ne kadar başarılı yazılmış bir şiirle karşı karşıya olduğumuz daha iyi anlaşılıyor. Adeta soru cevap-soru cevap şeklinde devam ediyor şiir. Arada hiç bir kopuş yok!

Kendini acı biber kabına asmış şairin, ustaca yontulmuş kederlerinin hoşa gideceğinden bahsediliyor. Ağlak bir öykü, güzel bir ifade...

"-Şairler ölüdürler biliyor musun?" ifadesi bambaşka bir boyut kazandırıyor şiirmize. Konuşan birisi var tam da burada, bir konuşma çizgisi...!!!! Cano mu konuştu yoksa?? Şairlerin ölü olduğundan bahsediyor, ve bu bölümde geçen şairlerin kimliklerine, neliklerine dair büyük büyük soru fasılları açılıyor burada. Anlaşılmayan şairlerin katledilmeleri... Şair, bir çok kavim tarafından öldürülen peygamber midir burada?
Tabelada işaret parmağı çizili olması da ne demek? Şairin göstediği, ancak anlaşılamadığı, zira doğasında karmaşıklık bulunan öğretiler mi, bu işaret parmağı? Tabela, Hz. Musa'nın 10 emri gibi bir şey midir?

_________________________________________

"Ölüm en acı eşikse eğer
Onlara danışmadan yazdığım bütün buhran şiirlerinden
Tam şu an utanmalıyım.
Fakat ben ne yapıyorum biliyor musun?
Gece gece seni yazıyorum.
Şerrinde hayır bulunan sabahlara ramak kala.
Keşke başka bir yolu olsaydı ne olur gitme diyebilmenin
Pimi çekilmiş dizeler arasında dolaşmaktan gayri."

--Anlatıcı, bir utançla giriyor bu bölüme de, kendini acı biber kabına asmış, anlaşılmamış, karmaşık yolları ve üzerinde işaret parmağı bulunan tabelaları bulunan şairlere danışmadan yazdığı buhran şiirinden utanıyor. Ancak, yine de Cano'ya sesleniyor, gece gece onu, ya da O'nu yazdığından bahsediyor. İfadeler dudak uçuklatıcı derecede harika! Pimi çekilmiş dizeler arasında dolaşmaktan başka bir yol olsaydı diyor anlatıcı, "GİTME", demenin. Gidecek olan Cano mudur, yoksa Anlatıcı mıdır, bu noktada muğlaklaşıyor.

___________________________________________________

Bir de neye üzülüyorum biliyor musun?
Sana bir kere,
İçinde “lakin” geçen
Umut yüklü bir şiir yazamadım.

Öyle yapma!
Cano.
Ağlama…

-- Son bölüm, Cano'nun hüznü ile uğurluyor okuyucuyu... Teselli. Kendisine hiç bir zaman "umut yüklü bir şiir" yazılmamış, içerisinde "lakin" geçmemiş. Nedir bu lakin? Muhtemelen, bütün şiir boyunca hakimiyetini bir an olsun bırakmayan ayrılık ve hüzün duygularını, tek bir hamle ile tersine çevirerek, "lakin", her şey çok güzel olacak, uzak coğrafyalarda umut dolu hayatla bulacaksın gibilerinden bir nimet vaad edilmemiş Cano'ya...

____________________________________________________________

Alışık olunmayan benzetmelerle ve okuyucuda bıraktığı onulmaz soru işaretleriyle tamamen orijinal bir şiir. Tamlamalardaki güzelliklerden bahetmeyelim, onları tekrar tekrar okuyup, tadını çıkaralım...

İlk başta, dediğim gibi, içinde şetan tüyü olan bir şiir:)

Peki, Cano kim??

Edebiyatla, Saygıyla..