Çamura hayat veren yaşlı eller

Nevşehir’in Avanos ilçesinde Hititlere kadar dayanan çanak ve çömlekçilik, yıllardır ilçe insanına ekmek kapısı olmaya devam ediyor.

Bu işe yıllarını vermiş ama artık emekli olmuş ustalar ise her biri usta olan çıraklarının atölyelerine uğrayıp çamurdan bir şeyler üretmeden yapamıyor.

Yaşayan en eski çanak çömlek ustalarından biri olan Ahmet Taşkıran, AA muhabirine yaptığı açıklamada, yaklaşık 60 yıl çanak çömlek yaptığını, yaşlanınca bu işi aktif olarak yapamaz olduğunu, ancak yılda 3-4 kez yetiştirdiği çıraklarının atölyelerine giderek çanak çömlek yaptığını söyledi.

Çanak çömlek yapımına 1946 yılında çırak olarak başladığını, 60 yıl çalıştığını ve bu süre içinde yanında 30’dan fazla çırak yetiştiğini belirten Taşkıran, ’’Şu gün olmuş hala çıraklarımın atölyelerinin önünden geçerken yaptıklarına göz ucuyla bakarım ve eksik yanları varsa onlara söylerim’’ dedi.

’’Ah, gençliğim olsaydı devam ederdim’’ diyen Taşkıran, 4 sene önce kendisinden küp yapmasının istendiğini, bu teklifi geri çevirmeyerek 500 adet 80 santimetre boyunda küpler yaptığını kaydetti.

Bugüne kadar büyük ebatlı küpler yaptığını bu küpleri 2-3 parça halinde yapıp daha sonra birleştirdiğini anlatan Taşkıran, yaptığı en büyük küpün boyunun 1 metre 60 cm olduğunu ifade etti.

-’’USTALAR DEVİRE UYDU HEDİYELİK EŞYA YAPIYOR’’-

Kendi döneminin ustalarının küp yapımına daha fazla ağırlık verdiğini, bunun sebebinin ise o dönemde yapılan küplerin mutfakta ve kilerde sık olarak kullanılması olduğunu söyleyen Taşkıran, şunları kaydetti:

’’Eskiden Avanos’ta tüm evlerde çömlek kullanılırdı. Evlerin mutfaklarında ve kilerlerinde kullanılan bu çömleklerde bizim (kışlık kayıt) dediğimiz kışın tüketilen gıdalar saklanırdı. Küplerde pekmezden, baklagillere, yumurtadan, peynire kadar bir çok yiyecek hiç bozulmadan muhafaza edilirdi. Zaman geçti her şey değişti, plastik ve cam çıktı, çanakçılıkta küp yapımı da bitme aşamasına geldi. Sadece sipariş üzerine şarap muhafazasında kullanılan küpler yapılıyor artık. Ama çanak, camdan da plastikten de iyidir. Hem hava alır, hem de hava verir. Bu sebepten dolayı, içindeki gıdanın özelliği bozulmadan onu korur. Şimdi ki ustalar ise devire ayak uydurdu ve turizme yönelik hediyelik eşyaları yapıyorlar. Bu sanatın devam edebilmesi için de üründe çeşitliliğe gidilmesi zorunlu olmuştu artık. Tabi günümüzde teknolojinin ilerlemesiyle çamura şekil verecek katkı maddeleri de arttı ve bunun da kolaylığı ile evlerde en değerli eşyalar arasına Avanoslu ustaların yaptıkları süs eşyaları yerlerini aldı.’’

-’’ÇANAK YAPAMAYANLARA KIZ VERMEZLERDİ’’-

Mesleği sürdürecek çırak bulamamaktan yakınan Taşkıran, ’’Eskisi gibi çırak da yok, gençler bu mesleğe ilgi duymuyorlar. Eskiden Avanos’ta çanak yapmayı bilmeyene kız vermezlerdi’’ dedi.

Çanak ve çömlekçilikte kullanılan Avanos toprağının diğer bölgelerin topraklarından farklı olduğunu kaydeden Taşkıran, ’’Çanaktan yaptığım sürahiye su koydum, koyduğum yerde de unutmuşum. Bir gün çok çalıştık ve bende su ihtiyacı doğdu o gün çok yorulmuştum ve aşağı katta bulunan çeşmeye inmemek için 9 ay önce sürahiye doldurduğum suyu içmek zorunda kaldım. Durgun su karın ağrıtır derler. Ama bu su bir gün önce konmuş gibiydi. Bu bizim toprağımızın koruyucu özelliğinin en iyi göstergesidir’’ diye konuştu.

Üniversitelerin güzel sanatlar bölümlerinden de çok davet aldığını ifade eden Taşkıran, İstanbul’a Mimarsinan Üniversitesi’nin davetlisi olarak gittiğini, bir hafta kaldığı İstanbul’da öğrencilere deneyimlerini aktardığını, öğrencilerin de yaz tatillerinde Avanos’a gelip 2-3 ay süreyle çanak çömlek yapımını yakından gözlemleme imkanı bulduklarını kaydetti.

AA