Bu gün değerli hemşerim ve bu sitenin Işık Mehmet Ali’si Mehmet Ali Işık, Mümin Ağır(Adrenalinaz), Nazlı Ören, Bekir Odacı, Semiha Kaçar ve bu siteden olmayan diğer iki arkadaşla birlikte yine sitemizin değerli şairlerinden Saadet Kılıçarslan arkadaşımızın Ümraniye Devlet Hastanesinde yatmakta olan annesini ziyarete gittik. Öncelikle belirteyim teyzenin durumu çok kötü. Onun için söylenebilecek tek şey’’ Allah çektirmesin’’

Ziyaretimizden sonra dönüşte arkadaşların çoğunluğu bir başka arkadaşlarının yine Ümraniyedeki düğününde en azından bir görünmek üzere ayrıldılar. Biz iki hemşeri de belediye otobüsüne binerek Kadıköy’e yol almaya başladık. Diğer arkadaşlar daha sonra Kadıköy’e gelecekler vep birlikte biraz vakit geçirecektik.

Neyse efendim, biz otobüste Mehmet Ali ile aramızda konuşurken yanımıza yaşlı bir amca oturdu ve o da muhabbetimize dahil oldu. Baktım adam hoşsohbet biri merakla sordum: ‘’ Amca memleket nere?’’ Adam cevap verdi: Kastamonuluyum.’’

Sanki Kastamonu’yu çok bilirmişim gibi ( Hayatımda hiç görmedim maalesef) yine sordum: ‘’ Kastamonu’nun neresindensin’’ Yaşlı adam gayet ciddi bir şekilde cevap verdi ‘’ Üsküdar Kazasındanım.’’ Şaşırdım tabii ki. Hani gitmedim, görmedim ama Kastamonu’nun Üsküdar diye bir kazası yok.

Devam ettik konuşmaya.

-Amca ! Kastamonu’da Üsküdar diye bir köy ya da mahalle mi var yoksa?

Adam yine gayet ciddi:

-Öyle bir köy ya da mahalle yok. Ben şimdi İstanbul’un bir ilçesi olan Üsküdar’dan bahsediyorum.

Ağzım bir karış açık kaldı. ‘’Adam tozutmuş anlaşılan’’ Diye düşünüyordum ki Mehmet Ali girdi devreye:

-Hocam ‘ Sen Üsküdar’ın Kastamonu’ya bağlı bir ilçe olduğunu bilmiyor muydun yoksa?

Mehmet Ali’nin yüzüne bakıyorum, şaka yaptığına dair en ufak bir iz yok. O da gayet ciddi.

Adam devreye girdi tekrar:

-Eskiden bazı nüfus cüzdanlarında ‘’ İli: Kastamonu- İlçesi: Üsküdar’’ Yazardı.

Gayrı ihtiyari ‘’ Ohaaa’’ Demişim. Kastamonu nireee, Üsküdar nire. Olacak iş mi?

Adam da Mehmet Ali de ısrar ediyorlar. Hatta 1930 yılına kadar filan Üsküdar’ın Kastamonu’ya bağlı olduğunu söylüyorlar.

‘’Yahu olamaz’’ Diyorum ama dediğim gibi gayet ciddiler. Hatta Mehmet Ali ‘’ Bir tarihçi olarak senin bunu bilmen lazım’’ Diyor. Ben de ‘’ Her halde işlediği bir suç sebebiyle cezalandırılmış Üsküdar. Yoksa aralarında yüzlerce kilometre var’’ Diyorum ama kafam da takılıyor elbette bu ‘’ İli: Kastamonu, İlçesi: Üsküdar’’ Olayına.

Eve gelir gelmez başladım internetten araştırmaya ki ‘’Aman Allah’ım’’ Bu konuyu bilmeyen sadece ben kalmışım galiba bu memlekette.

Yok yok heyecanlanmayın. Olay aslında doğru ama o kadar karmaşık bir olay değil.

Öncelikle hemen belirteyim: Üsküdar 1930 a kadar değil ama 1924 yılına kadar Kastamonu’ya bağlıymış. Belki şaşıracaksınız ama 1924 de İl olmuş. Anadolukavağı, Gebze, Kartal, Pendik, Şile, Beykoz ,Kandıra, Üsküdar iline bağlıymış. Fakat bu vilayet olma durumu sadece iki yıl sürmüş. 1926 da ise yepyeni bir düzenleme daha yapılmış ve İstanbul iline bağlanmış. Sonraları ise pek çok ilçesi bağımsız ilçeler olmuş. Yani aslında Kastamonu’nun bir kazası olma durumundan tam anlamıyla 1926 yılında kurtulmuş.

Şimdi gelelim Kastamonu’nun bir kazası olması durumuna.

İşte bunu anlamak için Osmanlı Devletindeki Devlet idari birimlerine bakmak lazım.

Osmanlılarda Devlet önceliklere Eyaletlere ayrılıyor. Eyaletler sancaklara ( Sonraları Liva deniyor ki bu günkü karşılığı il-vilayet ) Sancaklar kasabalara, kasabalar ise karyelere... ( Köy)

Osmanlılar Kastamonu ve havalisini Candaroğullarından aldıktan sonra burayı merkezi Kastamonu olan bir eyalet yapıyorlar ki daha sonraları bilindiği gibi bu eyalet bir şehzade yönetim biridir ( Biz ona kısaca şehzade sancağı diyoruz.) Mesela Fatih Sultan Mehmet’in oğlu Cem Sultan Kastamonu’da sancağa çıkmış.

Şimdi...Kastamonu eyalet. Peki bu eyaletin sancakları hangileri? ( Yani illeri ) Başta tabii ki Kastamonu Merkez. Samsun, Sinop, Çankırı, Bolu, Düzde, Adapazarı, İzmit,Bilecik, Zonguldak, Bartın... Hepsi Kastamonu’ya dahil. Ancak şöyle bir durum var: Bu saydığım illerden sadece Bolu, İzmit,Çankırı ve Sinop sancak. Yani il.

Şimdi isterseniz Kastamonu Eyaletine Bağlı iller ve ilçelere bakalım.

Nereden bakalım: Rumi 1266 Miladi 1850 tarihli Başbakanlık Arşivindeki devlet salnamesinin 70 ve 72. Sayfalarına bakalım. ( Osmanlıca olan bu metinde geçen bazı yer isimlerini hemen tanıyacaksınız. Bazı yer isimlerini ise ben de bilmiyorum.(Resim 1)

(Not: Salname yıllık demektir.)

EYALET-İ KASTAMONU :

LİVA-İ KASTAMONU MERKEZ:

Kastamonu maa nevahi-i Azdavay,Boyalı,Sırt Araç,Eflani iDaday,Çekelne,Zani,Hasalay,Cide,Devrekani,Küre-i Cedid,Göl maa Daday,Küre-i Nuhas,Nahiye-i İnebolu,Sorgun-i Kastamonu,Taşköprü maa Kevni,Yörükhan, Araç,Nahiyei-i Gökçeağaç maa Akyürük Merküze

LİVA-İ İZMİD

İzmid maa nevahi-i Ayvacık ve Bağçelik ve Yeni köy
Nahiye-i Karamürsel, Yalakabad
Nahiye-i Pazarköyü maa Görele ??? ( Giresun- Görele diyor ama sanırım bir yanlış okuma söz konusu. O kadar da değil yani)
Adapazarı maa Sapanca, Akhisar ve Geyve, ab-ı Safi Sançayır, Taraklı Yenicesi, Dodurga, Hendek nam-ı diğer Pazarsuyu, Şeyhler

´Nahiye-i Kandıra
´Kaymaz
´Şile
´Beykoz namı diğer Yoros
´Kartal maa Aydos
´Gekbuze (Gebze)
´Taşköprü, Beşdivan
´Ağaçlı
´Akabat

LİVA-İ BOLU

Bolu
Nahiye-i Dörtdivan,Çaka,Gerede,Mudurnu
Nahiye-i Kıbrıscık,Pavli,Düzce maa Konapa,Gümüş maa Efendi,Üskübi,Akhisar-i Bolu,Bender Ereğli,Alaplı maa Somako,Hisarönü nam-ı diğer Filyos,Yılanca.Devrek,Derkâne maa Seki,Divan.Mengen

Liva-i Viranşehir
Viranşehir,Şahabettin,Korukavak maa Kızılbey,Yenice-i Eflani,Aktaş,Oğlakdere,Taraklı,Borlu nam-ı diğer Zağferenbolu,Tefen,Gölpazarı-i Borlu,Eflani,Borlu,Ovayüzü,Keçinos,Ulus,Zernene,Amasra,Bartın nam-ı diğer Onikidivan,Çarşamba-i Bolu,Perşembe-i namı diğer Yedidivan,Yörkhan-ı Taraklı

(Bu bilgiler ve 1. Resim. www.doymus.net/as.asp?dset=koseyazilari&id=318 sitesinden alıntıdır.)


Üsküdar nerede peki? Beykoz Üsküdar’a bağlı olduğuna göre, bu salnamede ise Beykoz’un da Kastamonu eyaletine bağlı olduğu belirtildiğine göre demek ki bazı Kastamonuların dediği gibi ‘’ Üsküdar’a kadar Kastamonu’’ Değil, Üsküdar da dahil Kastamonu.

Peki bu konuyla ilgili olarak bahsi geçen salname dışında bir bir kayıt var mı?

Evet var: Resim 2 de gördüğünüz harita var.

Ayrıca resim 3 de gördüğünüz 1900 tarihli haritada da Kastamonu Eyaletinin sınırları gösterilmiştir.

Resim 4 te ise Kastamonu Eyaletinin bu günkü sınırları yer almaktadır.

Evet..Bu günlük de bu kadar.

Velhasılı kelam sizin de karşınıza ‘’Kastamonu ilinin Üsküdar ilçesindenim’’ Diyen biri çıkarsa şaşırmayın benim gibi.