Edebiyat türlerinin en eskisi olan şiirin, bugüne kadar birçok tanımı yapılmıştır. Ahmet Haşim, şiiri “Nesre çevrilmesi mümkün olmayan nazım” olarak tanımlar. Cahit Sıtkı Tarancı ‘ya göre ise “Şiir, sözcüklerle güzel şekiller kurma sanatıdır.”

Şiiri düz yazıdan ayıran; ölçü, mısra, ahenk gibi unsurlardır.

Nazım (şiir) biçimindeki yazılara “manzum“, nazım parçalarına da “manzume” denir.

Mısra (Dize): Ölçülü ve anlamlı, bir satırlık nazım birimidir.
Nazım Birimi: Şiiri oluşturan mısra kümelerine nazım birimi denir. Dörtlük, bend, beyit…
Beyit (İkilik): Aynı ölçüde olan ve anlamca bir bütünlük oluşturan ve iki dizeden oluşan nazım birimidir.
Ölçü (Vezin): Şiirde dizelerin hece sayısına veya hecelerin ses değerine göre bir uyum içinde olmasıdır.
Hece Ölçüsü: Şiirde dizeleri oluşturan sözcüklerin hece sayılarının eşitliğine dayanan ölçüdür. Hece ölçüsüyle yazılmış dizeler okunurken belli yerlerde durulur. Durulan bu yerlere “durak” denir. Durak kıtanın sonunda yer alır.
Serbest Ölçü: Bu ölçüde hecelerin sayısı ya da uzunluğu kısalığı dikkate alınmaz.

Şiirin türleri bakımından pek çok çeşidi vardır. Karışıklığa meydan vermemek için sadece ana başlıklarda vermek, günümüzdeki sade haliyle serbest-hece şiiri omurgasıyla yetinmek isterim.

Şiirin tamamını kapsadığı için, konularına göre sınıflandırılmasından da biraz bahsedelim.

Konularına Göre Şiir Türleri:
• Lirik Şiir
• Pastoral Şiir
• Epik Şiir
• Didaktik Şiir
• Satirik Şiir
• Dramatik Şiir

1. LİRİK ŞİİR
Duygu ve düşüncelerin coşkulu bir dille anlatan şiire lirik şiir denir.

Ne zaman seni düşünsem
Bir ceylan su içmeye iner
Çayırları büyürken görürüm
Her akşam seninle
Yeşil bir zeytin tanesi
Bir parça mavi deniz
Alır beni
…… ... İlhan Berk
-
Kara dutum, çatal karam, çingenem
Nar tanem, nur tanem, bir tanem,
Ağaç isem dalımsın salkım saçak
Petek isem balımsın oğulum
Günahımsın vebalimsin.
Dili mercan, dizi mercan, dişi mercan
Yoluna bir can koyduğum,
Gökte ararken yerde bulduğum
Karadutum, çatal karam çingenem
Daha nem olacaktın bir tanem? ... Bedri Rahmi Eyüboğlu

2. PASTORAL ŞİİR
Çoban ve kır yaşamını, doğa güzelliklerini anlatan şiirlere pastoral şiir denir.
Pastoral şiirlerin her türlü süsten, yapmacıktan, gösteriş ve söz oyunlarından uzak bir yapısı vardır.

Avludan geçtiğini gördü gelinin
Suya gidiyordu öğle güneşinde
Ardında bebesi yalınayak
Geride Karabaş
Tozlu yoldan
Söğütlerin oradaki çeşmeye ... Oktay Rıfat


3. EPİK (DESTANSI) ŞİİR
Epik şiirlerde yiğitlik, kahramanlık, savaş, temaları işlenir.

Durduk, süngü takmış kafir ayakta
Bizde süngü yok
Bir hayret kızıllığı akardı üstümüzden
Dehşetten daha çok
Durduk, süngüsü düşmanın pırıl pırıl,
Önümüze çıktı bir gündüz,bir gece
Korku değil haşa
Bir büyük düşünce. ... Fazıl Hüsnü DAĞLARCA
-
Kalktı göç eyledi Avşar elleri,
Ağır ağır giden eller bizimdir.
Arap atlar yakın eder ırağı,
Yüce dağdan aşan yollar bizimdir. ... Dadaloğlu

4. DİDAKTİK ŞİİR
Belli bir düşünceyi aşılamak ya da belli bir konuda öğüt, bilgi vermek, ahlaki bir ders çıkarmak amacıyla öğretici nitelikte yazılan, duygu yönü zayıf şiir türüdür.

Bir dala konmuştu karga cenapları;
Ağzında bir parça peynir vardı.
Sayın tilki kokuyu almış olmalı;
Ona nağme yapmaya başladı:
“Ooooo! Karga cenapları, merhaba!
“Ne kadar güzelsiniz; ne kadar şirinsiniz
“Gözüm kör olsun yalanım varsa
“Tüyleriniz gibiyse sesiniz
“Sultanı sayılırsınız bütün bu ormanın.”
……….. ... Çev: Orhan Veli
-
Şunlar ki çoktur malları
Gör nice oldu halleri
Sonucu bir gömlek imiş
Anında yoktur yenleri ... Yunus Emre

5. SATİRİK ŞİİR
Eleştirici bir anlatımı olan şiirlerdir. Bir kişi, olay, durum, iğneleyici sözlerle, alaylı ifadelerle eleştirilir.
…….
Nush ile yola gelmeyeni etmeli tektir
Tekdir ile uslanmayanın hakkı kötektir
Nâdânlar eder sohbet-i nâdânla telezzüz
Divânelerin hemdemi divâane gerektir
Aff ile mübeşşer midir eshâb-ı meratip
Kanun-i ceza âcize mi hâs demektir
Milyonla çalan mesned-i izzetde serefrâz
Birkaç kuruşu mürtekibin câyı kürektir
İman ile din, akçadır erbâb-ı gınâda
Namus ü hamiyyet sözü kaldı fukarada ... Ziya Paşa
-
Benim bu gidişe aklım ermiyor
Fukara halini kimse sormuyor
Padişah sikkesi selam vermiyor
Kefensiz kalacak ölümüz bizim ... Şarkışlalı Serdari

6. DRAMATİK ŞİİR
Dramatik şiir, tiyatroda kullanılan şiir türüdür.

……..
Bir âfete karşı nazenînim.
Afetse de ey ilâh göster!
Bilmem bana ân mı, şân mı lâzım?
Gülbün mü ya kehkeşân mı lâzım?
Âguuş-u vefâ-nişân mı lâzım?
Bir pençe-i hun-feşân mı lâzım?
Canan mı güzel, cihan mı hoş-ter? ... Abdülhak Hâmit Tarhan
---------------

Suat Zobu
-sevgiyle-

(devam edecek)