Türk-İslam âlimleri serisi – 80


İBN-İ RÜŞD
D. 1126 – Ö. 1198

Ebü’l- Vefa Muhammed İbn Ahmed İbni Muhammed
İbni Rüşd olup asıl adı; Muhammed bilinir,
Kısaca İbn-i Rüşd olarak tanınmaktadır,
Çağının en güçlü ilim adamı denilmektedir.

Maliki mezhebine mensup diye söylenir,
Ataları hep bu minval üzeredir denir,
Babası Ebu El-Kasım Ahmed, hâkimmiş,
Endülüs’ün ilim ortamında yetişmiştir.

İlköğrenimini ünlü hocalardan yaptı,
Fıkıh, kelam ve edebiyat dersleri aldı,
Felsefe ve tıp alanında yetiştirilmiş,
Halife Ebu Yakup Yusuf’tan övgü aldı.

Tıp ansiklopedisi “El-Külliyat’ı yazmış,
Endülüs İşbiliye’de kadılık yapmış,
On yıl Marakeş’te saray hekimi olur,
Bir yandan da talebelerine ders vermiş.

Aristotalesi’in kitaplarına şerh yazmış,
Felsefe ile din arasında payda arar,
Uyuşmazlık bulamaz bütünlük var demiş,
Anlayış ve anlatım şekillerini açıklar.

Aristo felsefesini İslam’la kaynaştırmış,
Ona göre hiçbir çatışma olamazmış,
“Kişi her iki yolla Hakk’a ulaşır” diyor,
Kâinatın ebediyetine inanırmış.

Ondan kelam âlimleri rahatsız olmuş,
Çünkü onlar felsefeyi hoş görmüyormuş,
Halkı galeyan içine sokar bu âlimler,
Halk korku içinde mahzenlere saklanmış.

Âlimler toplanıp buna çare arar,
Korkusuz yergilere Rüşd, yorumlar yapar,
Rüşd, kelamcılarca dinsizlikle suçlanmış,
Görevden ayrılan Rüşd inzivada yaşar.

İbn-i Rüşd, Meşşaiyun görüşünden denir,
Der “Akıl doğruyu gösteren tek yetidir”
Ölümden sonra dirilmeye inanmazmış,
Ölümsüzlüğü de akla aykırı bilendir.

“Ölümsüz olan sadece akıl” der imiş,
İyilik ve kötülük evren içindeymiş,
“Mutluluk varlığın içinde gizli” diyor,
Buna ulaşmak ise bilmekten geçermiş.

Plato’nun “Devlet” adlı eserini sever,
Bilgili kişileri lider görmek ister,
Kadın erkek şekil dışında aynıymış,
Pek çok konuda vermiştir büyük eser,

İslam âlimleri onu aykırı bilir,
Onun düşüncesi de etkisiz denilir,
İlmi yönden çok sayıda eser verse de,
Felsefeyi dinden üstün tutan biridir.

Meşşaiyun: Aristo görüşlerini benimseyenlere “Gezinenler” anlamına gelen bir kelimedir.

Şair, Araştırmacı, Yazar: Abdullah Yaşar Erdoğan

İbni Rüşd: Kelamcı yöntemiyle yazdığı «Kanıtların Apaçık Yollarının Keşfi» (al-Kaşf’an Manahic al-Adiila) adlı kitabında Allah’ın bilinmesi (marifetullah) konusunda Eş’arilik, Mutezile, Bâtınilik, Haşviyye (lafızcılık) ve Tasavvuf biçiminde beş ana bölüme ayırdığı İslami akımların yöntemlerini incelemeye koyulmuş; ancak bunlar arasında, güçlü etkisi ve yaygınlığı nedeniyle daha çok Eş’arilik üzerinde durmuştur. Bu eser aynı zamanda Allah’ın bilinmesi sorunuyla da ilgilidir
İbni Rüşd’ün Lâtince eserlerinin listesi Ernest Renan’da ve ondan naklen Gauthier’de vardır.(Latince, İbranice, Arapça)
İbni Rüşd’ün Aristoteles şerhleri umumiyetle 3 gruba ayrılır: 1. Büyük şerhler, 2. Orta şerhler, 3. Haşiyeler ve tahliller.
Filozof şerhler ve haşiyelerden ibaret olan bu eserlerinden başka doğrudan doğruya şahsi fikirlerini ihtiva eden eserler de yazmıştır.