Türk-İslam âlimleri serisi – 81

EL-CEZERİ
D. 1136 – Ö. 1233

Adı; Ebu’l İz İbni İsmail İbni Rezzaz
El-Cezeri’dir kısaca El-Cezeri denir.
Cizre’de doğup Cizre’de de vefat etmiş,
İsmini yaşadığı şehirden aldı denir.

Sibernetik alanında en büyük denilmiş,
Fizikçi, robot ve matriks ustası biliniş,
Öğrenimini Türk Medresesi’nde okudu,
Buluşları günümüzde de çok etkiliymiş.

Yunan Archytas buharı keşfetti denir,
Bilinen Robotik kayıt El-Cezeri’nindir,
Sibernetik üzerine çalışması olmuş,
Leonardo da Vinci bundan etkilenmiştir.

Sibernetik ve robot bilimi onundur,
Yazdığı bir eserinde ortaya koymuştur,
“El-Cami-u’l Beyn’el İlmi ve El-Ameli’en
Nafi fi Sına’ati’l Hiyel” çok meşhurdur.

Elliden fazla mekanik aletler çizmiş,
Nasıl ve nerede kullanılır belirtmiş,
Bu eserin kopyası Avrupa’da bilinir,
Beş tanesi Topkapı Kütüphanesindeymiş.

“Kitab-ül Hiyel” altı bölümden oluşuştur,
Birinci bölümde su saatini duyurmuştur,
İkinci bölüm, tas-tabak tasarımı için,
Üçüncü bölüm imbik ve ibrik olmuştur.

Dördüncü bölüm müzik otomatları denir,
Beşinci bölüm kuyudan su almak içindir,
Altıncı bölüm bazı şekiller içinmiş,
Teorikten çok pratiği seven biridir.

Her aleti ilk önce kâğıttan yaparmış,
Cezeri, geometriyi süper kullanırmış,
İlk hesap makinesini icat etti denir,
Otomatikte denge kurmayı başarmış.

İlk otomatiği Jacquard buldu denir,
Oysa Cezeri altı yüz yıl önce bilmiştir,
Cezeri otomasyonun mucidi denilmiş,
Örnek Diyarbakır’daki güneş saatidir.

Carles Babage, bilgisayarı buldu denmiş,
El-Cezeri altı asır önce belirtmiş,
Emek ve alın teri gerçek sahibinin,
Bunu pek çok âlim delille ispat etmiş.

Diyarbakır’ın Cizre’den bir ışık doğmuş,
Bilgisayar mantığını ortaya koymuş,
Biz Batılı buldu bilelim şuursuzca,
Tarih Türk-İslam âlimleriyle doluymuş.

Şair, Araştırmacı, Yazar: Abdullah Yaşar Erdoğan

El-Cezeri der ki: “Tatbikata çevrilmeyen her teknik ilmin, doğru ile yanlış arasında kalır.”