Türk-İslam âlimleri serisi – 35


EBU CAF’ER HAZİN
D. ? – Ö. (H. 360) M. 971

Hayatı hakkında fazla bilgi yok denir,
Horasan’ın Sagan’dan olduğu söylenir,
Emir Birinci Mansur Bin Nuh zamanında,
Nişabur’da vezirlik yaptığı bilinir.

Filozof Ebu Zeyd el-Belhi ona şerh yazmış,
Barış görüşmelerinde de görev almış,
Vezir Ebü’l – Fazl İbnü’l – Amid himayesinde,
Astronomi gözlemleri yapıp kitap yazmış.

O “İlmü’t – Teysir” dalında uzman sayılır,
Devrin âlimleri de ondan faydalanır,
Matematikte otorite kabul edilmiş,
Risaleleri günümüze ulaşmıştır.

Paraleller teorisini o hazırlamış,
Ömer Hayyam’ın övgüsüne mazharmış,
Onun eseri Arşimed’e ilham kaynağıdır,
Beşinci pusulayı teorik ele almış.

Fermant’ın Son Teorimi için çalışır,
Bu denklem ki tarih ötesine gider,
Eski hali iki üzerine kalmış,
Hazin sayesinde de denklem tamamlanır.

Kübik denklemlerini ilk kez o çözmüştür,
Sonraki hendeseciler bunu görmüştür,
Küresel dik açılarda sinüs teoremi,
Hazin’in emeğiyle de sonuç bulmuştur.

Rasat faaliyetlerinde başarılıdır,
Güneşin irtifaını hesaplamıştır,
Ekliptiğin eğimini de hesaplamış,
Âlimlere heyet başkanlığı yapmıştır.

Matematik ve astronomda eser vermiş,
Nuh tufanını detaylıca açıklamış,
Matematik altı, astronomda on üç,
İlme yön veren eserleri kaleme almış.

İslam, ilmin merkezine hâkim tek dindir,
İlimle iştigal edeni desteklemiştir,
Bağnazlığı ve yobazlığı kabul etmez,
İslam, ezel ve ebede hizmet içindir.

NOT: Hâzin, Öklid’i takip ederek hesabı "doğru parçaları ile temsili mümkün olan tam sayılar kümesi" şeklinde sınırlandırdı.

Şair, Araştırmacı, Yazar: Abdullah Yaşar Erdoğan


İlmü’t-Teysir: Aritmetik, geometri ve astronomiye dayanarak yapılan hesaplamalar
Fermat’nın Son Teoremi: Modern matematik tarihinde 3’ün imkânsızlığı" şeklinde ifade edilen denklemin adı.