Enver Özçağlayan üstadımın “Anlatamadım” şiiri, aslında yalnızca bir duygu dökümü değil, şairin iç dünyasının poetik bir muhasebesi. Arka bahçesine baktığımızda, şiirin temelinde bir çaresizlik ve direniş sarkacı görüyoruz. Bir yanda ömrün tükenişine, bedensel ve ekonomik yorgunluğa dair serzenişler; diğer yanda “yazı, hesap, şiir, beste ve kitap” ile süren bir var olma çabası. Bu bile, şiirin poetikasını ortaya koyuyor: insanı ayakta tutan, geçimden çok kalemin üretimi, torunların tebessümü ve vatan sevgisi.

Şair, “bu tezgâh eskidi, mal üretmiyor” derken aslında hem bireysel emeğin tükenişine hem de hayatın adaletsiz döngüsüne işaret ediyor. Ama “çekelim elayak Veysel misali” dizesiyle hemen bir direnç vurgusu geliyor. Burada Âşık Veysel’in sabırla, görmeyen gözleriyle koca bir dünyayı görmesi hatırlatılıyor. Yani poetika, her şeye rağmen varlığını sürdürme üzerine kurulu.

Şiir, toplumsal gözlemi de bireysel serzenişe katıyor. Pazarın, tüccarın, toptancının haliyle başlayan dizeler, aslında koca bir ekonomik çarkın bireyin üzerine yıkılışını sembolize ediyor. Ama şairin dilinde asla beddua yok. Tam tersine “Var olsun bu devlet, yaşasın vatan” diye bitiyor. İşte bu, şiirin estetik merkezini belirliyor: acı ve isyanı dahi bir vefa ve aidiyetle dengeleme.

Şair, yalnızca bireysel yorgunluğu değil, kuşağının ortak hikâyesini de dile getiriyor. “Üç çocuk, beş torun, içi boş cüzdan” dizesi, bir dönemin insanlarının hayat özetine dönüşüyor. Bu açıdan şiir, hem bireysel ağıt hem de toplumsal tanıklık özelliği taşıyor.

Ve işte tam burada şiir, “ipini çözdükçe içinden yeni düğüm çıkan eski bir bavul” gibi açılıyor. İlk düğümde geçim sıkıntısı var, açıyorsun başka bir düğüm çıkıyor: yaşlılık. Bir kez daha çözüyorsun: torunların umudu. Sonra bir düğüm daha: vatan sevgisi. Şiirin bütün katmanları, insan ömrünün katmanlarıyla aynı çizgide ilerliyor. Bu, sade dille yazılmış ama çok derin bir poetik inşa.

Sonuç olarak “Anlatamadım”, aslında şairin derdini herkese duyurduğu bir metin. Şair belki “anlatamadım” diyor ama biz okuyanlar gayet iyi anlıyoruz. Çünkü dizelerin içinde kendi hayatımızdan bir yankı buluyoruz. Belki tüccar değiliz, belki torunlarımız yok ama her birimiz yorgunluğun, beklentinin ve umudun aynı sarmalını taşıyoruz. Ve o yüzden bu şiir, bireyin ötesinde bir kuşağın, hatta bir toplumun kalbine konuşuyor.

Ve işte görünen o ki Enver Özçağlayan üstadım, “Anlatamadım” şiirinde yalnızca bir bireyin yorgunluğunu değil, bir neslin ortak hikâyesini dile getiriyor. Tezgâhın eskimesi, malın para etmemesi, tüccarın çekilmesi… Bunlar basit bir geçim derdi imgesi gibi görünse de aslında hayatın çarkları arasında sıkışıp kalmış insanın çaresizliğini gösteriyor. Şair, geçim derdinin gerisinde saklı olan onur meselesini, emeğin karşılığını bulamamasını işliyor. Burada poetikanın asıl kaynağı “sözün bir türlü derdini anlatamaması.” Yani kalem var, defter var ama çare yok; şiir var ama çözüm yok.

İşte tam da bu noktada şair, kendi yaşam öyküsünü ülkenin hikâyesiyle örtüştürüyor. “Üç çocuk, beş torun, içi boş cüzdan” derken bireysel bir serzeniş değil, bir kuşağın bitmeyen yorgunluğunu dile getiriyor. Buradaki poetika, bireysel biyografinin toplumsal tarihe karışmasında saklı. Sanki şiir, kişisel bir günlük değil de, kolektif bir ağıt niteliği taşıyor.

Bu şiir bize şunu gösteriyor: İnsan bazen elindeki kalemi, defteri, emeği, ömrü ortaya koyar ama kader pazarı adil değildir. Alıcı çıkmaz, değer bilinmez, mal para etmez. Bu tabloyu yalnızca ekonomik bir çaresizlik olarak okumak eksik olur. Burada asıl mesele, insanın varlığını, emeğini, alın terini anlatamaması, sesini duyuramaması. Bu yüzden şair “anlatamadım” diyor. Bu kelime, şiirin en güçlü çığlığıdır.

Ama şiir aynı zamanda bir direniştir. Çünkü anlatamadım diyen biri hâlâ anlatmaya devam ediyordur. Tezgâh eskimiş olabilir ama kalem hâlâ yazıyor. Çuvallar yamalı olabilir ama dizeler hâlâ sağlam duruyor. İşte şairin büyüklüğü burada: Yorgunluğunu bile yazıya dönüştürüyor, çaresizliğini bile bir sanat eseri yapıyor.

Belki de şiirin en hüzünlü ama en değerli yanı budur: “Var olsun bu devlet, yaşasın vatan” diye bitiyor. Koca bir ömür yorgunluk, çile, anlatılamayan dertlerle dolu olsa bile şair, yine de sözünü memlekete, vatana selamla tamamlıyor. İşte bu, klasik halk şairi tavrının modern bir yansımasıdır. Özel olanı genelin içinde eriten, kişisel serzenişi toplumsal sadakate bağlayan bir tutum.

Sonuç olarak Enver Özçağlayan üstadımın bu şiiri, yalnızca “bir adamın anlatamadıkları” değil, hepimizin boğazında düğümlenen sözlerin bir tercümesi. Tezgâhın eskimesi, yolların uzaması, gözlerdeki ferin tükenmesi… Bunlar tek bir insanın değil, bütün bir toplumun ortak fotoğrafıdır. Ve belki de bu yüzden, şiir ipini çözdükçe içinden yeni düğümler çıkan eski bir bavul gibi karşımıza çıkar; her okuyuşta farklı bir acı, farklı bir gerçek çıkar o bavuldan.

“Anlatamadım” şiiri, yalnızca dizelerden ibaret değil; hayatın bütün ağırlığını, çabasını ve sızısını bir araya getiren bir iç döküş. Pazara çıkarılan malın para etmemesi, yamalı çuvallarla sembolleşen ömür, toprakta, taşta, yaşta, kuruda süren yolculuk… Bunların her biri, aslında bir insanın değil, bir neslin hikâyesi.

Şair “anlatamadım” derken, gerçekte anlatılması en zor olanı anlatıyor: Emeğin karşılık bulmamasını, hayatın kıymet bilmeyen yüzünü. Ama işin sırrı da burada; çünkü insan yitirdiğini söylerken aslında kalıcı olanı işaret ediyor. Çocuklardan torunlara, yazıdan kitaba, vatana uzanan çizgi, bireysel çilenin toplumsal bir mirasa dönüştüğünü gösteriyor.

“Önce onur, önce huzur, önce sevgi” vurgusu ise şiirin kalbinde yatan en güçlü damar. Bugünün dünyasında çıkarın ve tüketimin öne geçtiği yerde, şair bize babaların nasihatini hatırlatıyor. Onurun yerini kredi kartının, huzurun yerini indirimin aldığı bu çağda, bu söz bir tokat gibi çarpıyor yüzümüze.

Son mısralarda yükselen “Var olsun bu devlet, yaşasın vatan” haykırışı, bütün şahsi dertlerin ötesinde, ortak bir yemin gibi yükseliyor. Bize düşen de şairin bu sesine kulak vermek, kendi hayatımızdaki küçük kırıklıkları onun büyük çığlığına eklemek.

Ellerinden öperek, kalemine rahmet, yüreğine bereket diliyorum üstadım.

Ser Feyzlizof Delibal Hazretleri namı diğer Celil ÇINKIR