-------GÜLCE EDEBİYAT AKIMI-Nazım Türleri-ÖZET BİLGİ(1 )------

GÜLCE EDEBİYAT AKIMI
NAZIM TÜRLERİ
ÖZET BİLGİ





1- NAZIM TÜRÜ:BULUŞMA


1-HECE-SERBEST Tartışma ve kavgalarına son veren bir nazım türüdür.
2-Hece vezni ile serbesti, bir şiir bünyesinde buluşturmaktadır.
3-Oluşumu şöyledir:

............................
............................
...........................
............................ (Dörtlük: hece vezniyle yazılmış
...................................
................................................
..............................
............
......................(Serbest mısralar-mısra sayısı şairin isteğine bağlıdır.

Yani;

-(Hece vezniyle yazılmış dörtlük
-(Serbest mısralar

VEYA BUNUN TERSİ DE OLABİLİR

-(Serbest mısralar
-(Hece vezniyle yazılmış dörtlük

4-Hece vezniyle yazılmış dörtlük’ ün kafiye yapısı, hece sayısı, kalıbı tamamen şairin isteğine bağlıdır. Şair dilerse Hece ile yazılacak bölümü dörtlük değil, beşlik, altılık mısralardan veya değişik hece türleri ile de oluşturabilir. Yeter ki, hece-serbest buluşmasını gerçekleştirsin. Adı gibi BULUŞMA olsun.

5-Şiirin uzunluk,kısalık durumları tamamen şairin isteğine bağlıdır.



2- NAZIM TÜRÜ:ÇAPRAZLAMA



1-Hece şiirimizde kafiyenin yönlendirici, çoğu kere kısıtlayıcı etkisinin azaltılmasını amaçlayan bir nazım türüdür. Kafiyelerin bir dörtlük içinde ÇAPRAZLAMA olarak yerleştirilmesi ile meydana gelen bir nazım türüdür.

2-Kafiye dizilişi şöyledir.

a-................................ (mısranın başında
....................................-b (mısranın sonunda
....................................-a (mısranın sonunda
b-.................................(mısranın başında

x

.....................................-c (mısranın sonunda
d-.....................................(mısranın başında
c-..................................... (mısranın başında
........................................-d (mısranın sonunda

Diğer kıtalar bunların(bu iki kıtanın tekrarı şeklindedir.

3-Şiir tarihimizde çok önceleri kafiye mısra başında idi, sonra mısra ortasına alındı; İslâmiyet’i kabulümüzden sonra mısra sonlarına alınmıştır. Şairin, kafiye kıskacında sığ - verimsiz duruma düşmemesi için çaprazlama olarak kafiyeler yerleştirilmiştir. Yukarıdaki kafiye dizilişinin dışında, kafiyeler, değişik şekilde de çapraz olarak yerleştirilebilir ler, bu, tamamen şairin isteğine kalmıştır.

4-Genellikle 7+7=14 Heceli-kalıplı şiirlerde kullanılırsa da, 6+5=11 dahil diğer ölçü-kalıplarda da kullanılarak veya beşlik, altılık mısralardan oluşan şiirlerde de gene ’çaprazına yerleştirilmiş’ kafiyelerle değişik ÇAPRAZLAMA örnekleri verilebilir, şiirler yazılabilir. Önemli olan kafiye kıskacından şairin ve şiirin kurtarılarak, yeni nefes alanı ve şekli ortaya konulmasıdır.



3-NAZIM TÜRÜ: TRİYOLEMSİ



1-Batı Edebiyatı nazım türlerinden olan ’Triyole’ nin değişik bir versiyonudur.
2-Mısra yapısı şu şekildedir

..............................................................(1-a
..............................................................(2-b

..............................................................c
..............................................................c
..............................................................c
..............................................................(1-a -Mısra aynen

...............................................................d
...............................................................d
...............................................................d
...............................................................(2-b mısra aynen

3-Burada a-b-c-d kafiyeleri göstermektedir.(1 ve 2 de mısranın baştan sona tamamını göstermektedir.
Yani ilk mısra hiç bir değişikliğe tabi tutulmadan, BİRİNCİ MISRA BİRİNCİ DÖRTLÜĞÜN DÖRDÜNCÜ MISRASI olmakta;
İKİNCİ MISRA DA İKİNCİ DÖRTLÜĞÜN GENE DÖRDÜNCÜ MISRASI OLMAKTADIR.

4-Genellikle 8+8=16 hece ölçüsü ile yazılırsa da, bu mısra yapısına bağlı kalmak kaydıyla, şair dilerse 7+7=14, 6+5=11 veya başka ölçü ve kalıplarda da değişik ’Triyolemsi’ler yazabilir. Önemli olan ilk-BEYİT’-teki iki mısranın aşağıdaki dörtlüklerde aldığı yerdir.

5-Şair dilerese, ilk BEYİT’in mısralarını da kendi arasında kafiyeli yapabilir.


4-NAZIM TÜRÜ: ÜÇGEN



1-Şekil itibariyle ÜÇGEN’e benzediğinden bu ismi almıştır. Azdan çoğa, çoktan aza doğru hecelerden oluşan mısra yapısı vardır. Hece veznimizde yeni bir nazım çeşididir.

2-Mısralardaki hece sayısı çok önemlidir. Mısra kaç hecelikse, hece sayısını ihtiva eden satırda yerini almaktadır.

.1
..2
...3
....4
.....5
......6
.......7

veya bunun tersi olan;

.......7
......6
.....5
....4
...3
..2
.1

Hecelerden oluşan başlı başına bir kalıptır.

3-Şair dilerse, çok değişik şekiller ve dizilişlerde de ÜÇGEN türü şiir yazabilir. Önemli olan, hece sayısının artış ve eksilişindeki sıra sayısıdır. İstenilen hece sayısı ile başlanılıp, istenilen hece sayısına kadar üçgen uzatılabilir-kısaltılabilir, iki ya da üç, dört üçgen taban tabana, ters veya değişik şekillerde de bir araya getirilebilir.

4-Kafiye oluşumunda şair tamamen özgürdür. Dilediği şekilde kafiye dokusunu oluşturabilir.


5-NAZIM TÜRÜ: DÖNENCE



1-Cinaslı kafiyelerin çaprazlama ve dönerli olarak yerleştirilmesinden meydana gelen bir hece nazım türüdür.

2-’Çaprazlama’ nazım türümüzün cinaslı kafiyelerle değişik bir versiyonudur.

CİNASLI KAFİYELER’in mısralardaki konumları şöyledir:

a-...........................b(
.............................-a
.............................-c
c-...........................b(



d-..........................e(
............................-d
.............................-f
f-...........................e(


3-b( ve e( kafiyeleri istenirse cinaslı olmayabilir. Bunlar mısranın sonundaki kafiyelerdir.
Diğerleri (a,c,d,f cinaslı kafiyelerdir ve çaprazlama olarak yerleştirilmişlerdir.

4-Genellikle 7+7=14 hece ölçü-kalıbıyla yazılır, ancak, şair isterse hecenin çeşitli kalıp-ölçülerinde de değişik eserler meydana getirebilir.


6-NAZIM TÜRÜ: TOKMAK



1-Şairin kendisi veya yakınlarını-dostlarını hicvedeceği bir nazım çeşididir.

2-Hece vezninin çok değişik ölçü-kalıpları bir şiirin bünyesinde toplanmıştır. Batı edebiyatının ’sone’ si ile bizim Halk edebiyatımızın ’koşma’ sının bir araya getirilmesi gibidir.
İstenirse her kuplenin son mısraı tamamen bağımsız olabilir.

3-Hece-ölçü ve kalıpları büyükten küçüğe vaya küçükten büyüğe doğru da dizilebilr ve çok değişik şekillerde TOKMAK türü şiirler yazılabilir.

4-Dörtlüklerdeki kafiye yapısı şairin isteğine bağlıdır.

5-Örnek bir TOKMAK NAZIM TÜRÜ’NÜN ŞEMASI ŞÖYLEDİR.(Şair dilerse bunun tersini, değişik ölçü ve kafiyelerle de yapabilir. Önemli olan, hece-ölçü- kalıplarının artan ve azalan dizilişlerinin, sıralanışının bozulmaması; daha önemlisi, geleneksel şiirimizde tek bir ölçü-kalıpla başlayıp şiir bitimine kadar devam eden sistem, burada, çeşitli ölçü ve kalıplar bir araya getirilerek oluşturulmuş olmasıdır.

-(4+4+5=13 Hece -a
-(4+4+5=13 Hece -b
-(4+4+5=13 Hece -a
-(4+4+5=13 Hece -b

-(4+4+5=13 Hece -b
-(4+4+5=13 Hece -b
....................................................(4+4+5=13 Hece -b



-(6+6=12 Hece -c
-(6+6=12 Hece -d
-(6+6=12 Hece -c
-(6+6=12 Hece -d

-(6+6=12 Hece -e
-(6+6=12 Hece -e
................................................(6+6=12 Hece -e



-(6+5=11 Hece -f
-(6+5=11 Hece -g
-(6+5=11 Hece -f
-(6+5=11 hece -g

-(6+5=11 Hece -h
-(6+5=11 Hece -h
............................................(8+5=11 Hece -h



-(5+5=10 Hece -ı
-(5+5=10 Hece -k
-(5+5=10 Hece -ı
-(5+5=10 Hece -k

-(5+5=10 Hece -m
-(5+5=10 Hece -m
.......................................(5+5=10 Hece .......m


-(4+5=9 Hece -n
-(4+5=9 Hece -o
-(4+5=9 Hece -n
-(4+5=9 Hece -o

-(4+5=9 Hece -p
-(4+5=9 Hece -p
...............................(4+5=9 Hece ........p


7-NAZIM TÜRÜ: AKROSTİK


1-Akrostiş şiir tekniğinin yeni bir anlayışla ileriye götürülmesini amaçlar.Akrostişte mısra başlarında verilen İP UCU, AKROSTİK de mısra kelimeleri arasında DÜZGÜN BİR DİZİLİŞLE gizlenmiştir

2-AKROSTİK’ de HARF dizini 1-2-3-4... diye gitmektedir.

3-İster hece, ister aruz vezniyle veya serbest yazılsın fark etmiyor. Önemli olan harf dizilişidir. Kafiye yapıp yapmamak ta şairin isteğine kalmış bir durumdur.

İşte Örnek
-
AKROSTİK
-


ŞİİR

(Ş iir gözlerinde ihtilâl olur,
Bakışın (İ çime yazar ismini.
Vuslat yeşilinden (İ zin okunur,
Dumansı gözlerden çektim ®esmini...

Mustafa CEYLAN

8-NAZIM TÜRÜ: SONE’M



1-Batı edebiyatındaki ’Sone’ nin değişik bir versiyonudur. Kuple oluşumu Batı Edebiyatındaki ’sone’ ile aynıdır.

2-Hece vazni ile yazılmakta ve hecenin 7+7=14 ölçü-kalıbı kullanılmaktadır.

3-SONE’ M’in şekli ve Kafiye şeması şöyledir.

..................a
..................b
..................b
..................a


..................c
.................d
.................d
..................c


..................e
..................f
..................f

.................e
.................g
.................g



9-NAZIM TÜRÜ: GÜLCE



1-GÜLCE adını, aynı zamanda edebi akımımıza da vermiş olan bir nazım türüdür.

2-Japon edebiyatının HAİKU adını verdiği nazım türünün bizim edebiyatımızda yeni bir ruhla ele alınışıdır.

3-Hece vezni ile yazılır. Kafiye yapılıp yapılmaması şairin dileğine bırakılmıştır. Önemli olan mısralardaki hece sayısıdır.

4-Birinci mısra=5 HECE ve İkinci mısra=7 HECE olmak kaydıyla, dörtlük tarzında, beşlik, altılık veya başka sayılarda GÜLCE yazılabilir. Önemli olan BİR MISRANIN 5 HECE, ONDAN SONRA GELEN MISRANIN YEDİ HECE OLMASIDIR.

5-GÜLCE’nin şematik yapısı şöyledir:

..........................5 Hece
.................................7 Hece
...........................5 Hece
.................................7 Hece
............................5 Hece
..................................7 Hece

Böylece isteğe bağlı olarak devam edebilir.


10-NAZIM TÜRÜ: SERBEST ZİNCİR


1-Türk Halk Şiirinde ’zincirleme’ veya ’zincirbent’ adıyla anılan ve bir tür ’koşma’ olan şiir türümüzü, özellikle SERBEST ŞİİR’ de uygulamak için bu nazım türünü önerdik. Serbest şiirde uygulanış biçimini ayrıca ele alacağımızdan, burada, HECE ŞİİRİMİZDE, uygulanış biçimini izah edelim.

2-’BULUŞMA’ veya öteki tür şiirlerimizde, kupleler-kıtalar arasında zincirin kurulmasından, konu akışının seyrine dikkat edilmesinden oluşmaktadır.

3-Genellikle 6+5=11 hece ölçü-kalıbı kullanılırsa da, 7+7=14 veya öteki hece ölçü ve kalıplarını da şair kullanabilir. Önemli olan kıta-kuple-bölümler arasındaki devamlılık-zincirin muhafazasıdır.

4-Ayrıca, ’serbest zincir’ imizin öteki uygulamalardan farkı olsun diye de, şiirin ilk-giriş-kısmında ve son -bitiş-kısmında, şairin bir ’nida’ ile zinciri sallayacağını, bitiş sırasında da bitirdiğini haykırmasını istemekteyiz. Bu, bir zorunluluk değil, GÜLCE markası için tercihimizdir.




11-NAZIM TÜRÜ: TEKİL



1-Adından da anlaşılacağı gibi, tek sayılı hece kalıbından oluşan bir nazım türüdür.

2-Dörtlüklerin şematik yapısı şöyleir:

……………….7 Hece
……………….9 Hece
……………….11 Hece
……………….13 Hece’li bir yapıdan OLUŞMAKTA.

6-Kafiye uygulamalarında şair tamamen serbesttir. Dilediği şekil ve çeşit-yer ve konumda kafiye uygulayabilir veya uygulamaz. Önemli olan BİRİNCİ MISRANIN 7, ondan sonra gelen mısraların 9-11 ve 13 hece ile meydana gelmesidir.

3-Dörtlük,beşlik, altılık veya başka şekillerde de uygulama yapılabilir. Sadece 1-3-5-7-9-11-13-15-17-19 vb hece sayı dizilişinin korunmasıdır. Şair dilerse (sırayı şaşırtmadan 5-7-9-11 veya 3-5-7-9 hecelik mısra dizilişleri ya da (9-7-5-3 VEYA (15-13-11-9 VB..başka şekillerde TEKİL HECELERLE şiirin dokusunu örebilir.


12-NAZIM TÜRÜ: YİĞİTCE


1-Adından anlaşılacağı gibi yiğitlik-kahramanlık içeren konuları ele alan bir nazım türüdür. Halk şiirimizdeki VARSAĞI’nın yeni versiyonudur.

2-Kafiye yapısı önemlidir.

3-4+4=8 Hece vezni ile yazılır.

Kafiyeler mısranın baş tarafına alınmış olup, şematik olarak şöyledir:

a...............................
b...............................
(Serbest ...................
b..............................

c............................d
c............................d
c-............................
b-............................


e-............................f
e-............................f
e-.............................
b-.............................


g-...........................h
g-...........................h
g-...........................
b-...........................


ı-.............................i
ı-.............................i
ı-.............................
b-............................


j-..............................k
j-..............................k
j-...............................
b-..............................


13-NAZIM TÜRÜ: GÜLİSTAN



1-Aruz ve Hece vezninin bir şiirde bir araya gelerek BULUŞMASI olup, geleneksel DİVAN EDEBİYATIMIZDAKİ GAZEL’in yepyeni bir formatla ele alınıp, yeni bir terkip oluşturulmuştur. Bu yeni gazel türünün adı: GÜLİSTAN’dır.

2-Şematik yapısı hece ile yazılmış HAN DUVARLARI şiirinin ARUZ-HECE BULUŞMASI’nda şekillenmesidir diyebiliriz.
Yapısı şöyledir:

......................................(a Aruzla yazılmış Gazel beyitleri
......................................(b

......................................©
......................................(b

......................................(d
......................................(b

.......................................(e
.......................................(b

.......................................(f
.......................................(b
............................Hece vezinli kıta veya kuple

Saygılarımla.

Mustafa Ceylan

*
GÜLCE EDEBİYAT AKIMI
-----GÖRÜŞLER’ den-1-----

ÜÇGEN MASA ve ORHAN VELİ KANIK


(Günlerden bir gün, Ahmet Tufan Şentürk Ankara Hipodromunda girişte bilet satan görevli; Orhan Veli’ de her hafta at yarışı oynamaya gelmekte Hipodroma. O tarihe kadar her ikisi de katı-kuralcı ve taviz vermez hececi...

O tarihte olan oluyor işte. Orhan Veli ve arkadaşları YENİ BİR EDEBİ AKIMIN İLK ADIMLARINI ATIYORLAR.

Ahmet Tufan, Orhan Veli’nin bilet almaya geldiğini görünce yapışıyor yakasına.
-’Kaç asırlık şiirimizi niye çarpıttınız? Bu nedir? Şiir böyle mi olur? ’
Diyor.
Orhan Veli diyor ki;
-’Ahmet bak, bak! Siz dört bacaklı masada yemek yemeye alışkındınız. Ben sizin önünüze ÜÇGEN BİR MASA KOYDUM şaşırdınız.’

Ahmet Tufan Şentürk, iyice öfkeleniyor;
-’Masan da masa yani. Peki şu ’NASIR’ meselesi ne oluyor? ’
Orhan Veli diyor ki;
-’Ahmet, siz eve her zaman olduğu gibi kapıdan girip kapıdan çıkıyordunuz, ben size, eve bacadan veya açık pençereden de girileceğini gösterdim. Kızma, sinirlenme. Bu olaya sen de katılacak ve beğeneceksin, hele dene bir.’ diyor.

Aradan seneler sonra, Orhan Veli çok genç yaşta hayata gözlerini yumuyor, ama, Ahmet Tufan serbest şiirin önemli imzalarından birisi oluyor. )