KADIN MI, BAYAN MI?

Kadın ve erkek sözcükleri cinsiyet belirleyici bir sözcüktür. Bay ve bayan, sözcüğü sadece batı hayranlığıyla türetilmiş yapay ve karşılığı olmayan bir sözcüktür.

"Bayan" sözcüğü köken olarak, Moğolcadır. Anlamı ise; "zengin, dokunulmaz, kutsal" demektir. Yani cinsiyeti ifade etmez!

İngilizce’de MR. ve Mrs. sözcükleri gibi, Fransızca mösyö, madame veya Almancada herrin, frau gibi, soyadı ile hitap edilir. Kendi soyadımı vererek örnekleyecek olursam; Bay ÖTGÜN ve Bayan ÖTGÜN gibi.

Bireysel bahsetmelerde, ya da şahsı zikrederken bay ve bayan sözcüğü kullanılmaz. Örneğin; arkadaşınızla sohbet ederken, "bugün bayan Leyla, bayan Fatma yanımıza geldi. Sohbet ederek hoşça vakit geçirdik demezsiniz. Ya da bay Kemal diye hitap etmezsiniz. İlle de diyecekseniz, "bay Kılıctaroğlu" demeniz gerekir. Ki ismen tanımadığınız kişilere de beyefendi, hanımefendi diye hitap edersiniz! Şayet karşınızdaki kişi ya da kişileri tanıyorsanız, o zaman da, Leyla hanım, Fatma hanım, Kemal bey, Tayyip bey diye hitap dersiniz.

Sözcüklerin tarihi sürecine baktığımızda ise; Mete Han ve eşi devleti birlikte yönetirlerdi. Hatta, Mete hanın eşi aynı zamanda, hem dışişleri, hem de İçişleri bakanlığını üslenmişti. Ve daha da önemlisi, Dünyada, kadın bakan olarak ilk defa çin ile yapılan bir antlasmaya hanım sıfatıyla imza atıyordu. Yani Han kelimesi bile bir ünvandı.
Mete hanın hanı ise, eşi hanımefendi oluyordu. Hanım kelimesi de oradan gelmektedir. Ayrıca 10 yaşında olan bir kıza küçük bayan, 70 yasında olan bir kadına ise, büyük bayan diyemezsiniz. Ne var ki, küçük hanım ve büyük hanım tümcesi çok daha şık durmaktadır!

Kısacası hanım kelimesi bile cinsiyet belirleyici bir sözcük değildir!
Cinsiyet belirleyici
Kadın platformu, kadın dernekleri, kadın hakları, gibi tanımlamalarda, bayan kullanılmaz. Bu gün bir hanımla tanıştım dersiniz! Bir bayan veya bir kadınla tanıştım demezsiniz!

Efkan ÖTGÜN