yılmaz’ın kahvehanesinde aldığım kitabı okuyorum.
son senelerin okuduğum kitapları: türk teorisi üzerinedir.
tarih felsefesi salih uçar’dan doğan özlem’den... dilthey’i tanıdım.
rus tarihçilerden birkaç kitap okudum.
şimdi dişime göre bir kitap: ilber ortaylının bu eseri.
bu kitap üzerinden kendi sözlerimi söyleyeceğim...
yöntem bu...
bu şekille derpişlerimi söyleyeceğim.
benim tarihciliğim merak sanatıdır... o.
kitapta derkenarlar yazdım ayrıca ortaylının altını çizdiğim satırlarıyla bir bir sunum yolu seyredeceğim.
16-12-2017... çanakkale...
şöyle yazmışım ilk yazımı...
bu kitaba bir yazı kaleme alacağım. ilber ortaylının derpişlerini nereyecek sevebileceğim.
yine bu kitapta: türklerin altın çağı yani el-doradosu benim hipotezlerim uygun karşılığını bulacak mıyım... umuyorum.
enver paşanın tarihi figürü ne saikledir... bunu düşünüyorum... burada buna müsait fikirler var mıdır?
enver paşanın cihangirliğine ne var; ne yok saiklerini tapşırabilir miyim.
tarih düşerek yazacağım yazı gün ve saat aşırı olacaktır.
ilber ortaylıdan bulmak istediğim maddeler...
pax ottomana... atatürk’ün yurtta sulh cihanda sulh sözü pax turcha ile bağıntısı... türk imperyaları yönetsel prestijiyle evrenselliği... son beynelmilel üniversal güç osmanlı; küresel şimdiki güçlerden üstün hukukla ayrıldığı yerler...
ortaylı:
" timur imparatorluğundan ve onun devamı olan hindistandaki muhteşem babürlerden bahisler hiçbir zaman osmanlı türkiyesiyle eşzamanlı bir şekilde nakledilmez.
medeniyet orta-doğu ve akdeniz bölgesinde doğdu...
orta-doğu dünyası büyük sorunların yaşandığı bir ülkeler bütünüdür.
osmanlı tarihi bilgisi ise bu sorunlara yaklaşma imkanı kazandırır.
emir timurun esas yönü orta-doğu ve orta-asya mimarisini birleştirmesidir.
osmanlıya üçüncü roma imperyası diyebiliriz..."
türk imperyaları cihan imperyalarına evrilme istidadını çinden irandan avrupadan araplardan mısırdan bizanstan romadan ibranlardan hintlerden... alarak kronikte yahut senkronikte olduğu gibi büyük bir dinamiğe sahip olmuştur.
böyle bir imkana roma sahip olmuştur demek istiyorum ama çin ile romanın irtibatı olmadığı gibi hintle iskenderin bağı varsa bile... artık olarak türk imperyası sibirya ile romayı yine geçmektedir farkla.
18-12-2017
ortaylı demiş ki...
"... toplumların tarih bilincinde ise, durum bu kadar net değildir. zira toplum her şeydenevvel uzun bir zamanın ürünü olarak ortaya çıkar; bu uzun zaman içinde bir içtimai düşünceye ve bilince ulaşırki bu kolektif yani maşeri bir bilinçtir... oluşan şey kimliğimizdir. kimlik; bizim dışımızda gibi görünen birtakım olayların, harplerin, göçlerin, afetlerin içinde oluşmuş ortaklıklardır; dil ve din gibi şeylerdir."
türklerin turanlısı ve oğuzlusu olsun değişik mekanlarda bulunsun... ortak biir maşeri bilincini farkedersiniz... benim nazar-ı dikkatimi çekmiştir... sincanlı birinin gagavuzlu ile zaman ve mekan farkına rağmen ortak maşeri bilincinin olduğu ve oluşumudur.
bir cevabımı şöyle oluşturduğumu sanıyorum: dil üzerinden kanaat getirmişimdir. sincanlı müslümandır gagavuz ise hıristiyan... din faslı değildir amil olan zira zamanda yine keyfiyet değişmezdir: yahudi hazarlar sekizinci asırda son buldular... onlarında amil keyfiyeti: maşeri bilinç üzerinden türkçedir...
ortaylı:
"... tarih bilincimizin henüz inşaa halinde olduğunu kabul etmeliyiz."
tarih bilincimiz inşaa halindedir: tarihimiz de inşaa halindedir.
türkçe, türkleşmek; olmuş-bitmiş bir vetire değildir...
rusluk gibi araplık gibi türklükte tercih edilen, büyüyen, seçilen katılınılan... bayrağı altına gelenlere kabul onayı sunan bir vetireli kimliktir.
türklük bir kimliktir... bu kimliği hayat sevincinde, tasasında zaman ve mekanda insanlar seçmektedir. avrupada hunlar olarak... soğyada türkmen olarak... kırımda tatar olarak... gürcüstan-acara da... romanya da pomakların... arnavutlukta... bosnada... kuzeyin turan kavimleri... güneyin oğuz kavimleriyle bir maşeri bilinç etrafında birleşmiş millettir: türk milleti.
zaman ve mekan ise bidayetten ahire devam eder...
keşke bozkurt güvenç’te ilber ortaylı gibi türk kimliğini vaz edebilseydi.
türk kimliği ve türkçe üzerine tesbitleri ortaylının, tarih felsefesi ve filoloji bilgisinin zuhuru sanmak yerinde olur.