Dünyanın, pek yaygın olarak bilmediğimiz,
DEVİNİM hareketini, basit bir oyucakla anlatayım.
Çocukluğumuzda sokakta kış günleri
Çok topaç çevirirdik.
Topaç, aşık, misket ve çelik çomaktan başka da
Oyuncağımız yok gibiyidi zaten.
Topaç dönmeye başladığında
Ekseni zemine oldukça diktir,
Bu duruma topacın uğunma hali denir.
Eksen yere dik olarak gökyüzüne uzanır…
Bir süre sonra topaç yorulur, dönme hızı düşer,
Başlar kafa sallamaya, sarhoştur artık,
Eksen sokaktaki evlerin üst kat balkonlarını gezinir;
Kimseyi de göremez kış günü kimse olmaz ki,
Balkonunun karını temizleyen Esma Teyze’mden başka...
Yoruldukça eksenini aşağılara indirip,
Bakar alt katların pencerelerine ve düşer buza…

Genelde; Dünya ekseninin kuzey ucunun,
Kutup Yıldızı Polaris’i sabit olarak gösterdiğini biliriz.
Bi daha; sabit olarak gösterdiğini biliriz…
Kuzey yarım kürede yaşayanlardan,
Gece yolunu şaşıran;
Ne tarafa gidecektim diye ona bakar,
O da göz kırparak; şu tarafa der, adam yolunu bulur...

İnsanlar eksenimizin, Polaris’i gösterdiğini sansa da;
İşin gerçeği birazcık farklıdır, aslında eksenimiz şu anda;
432 ışık yılı mesafedeki Polaris’i değil,
Yaklaşık 13 milyemlik bir sapmayla
Sol tarafında bir noktayı gösterir…

Milyem de neymiş diyor SÜLO’M?
Bir dairenin 360 da biri 1 derece ya;
Hah işte, milyem de dairenin; 6 bin 400 de biri.
Yani 1 derecelik açıdan 17 nokta 8 kat daha minik
Dolayısıyla da, daha hassas bir açıölçer birim.
Milyem: 1.000 metre yarıçaplı dairede
1 metrelik yay parçasını gören açıdır.

Bulutsuz bir gecede,
Yapay ışıklardan ırak bir yerde;
Bulun Polaris’I,
Hayalinizde Polaris’e ikiz bir yıldız canlandırıp
Polaris’in sol yanına koyun.
Işık uçları birbirine değsin ama içiçe geçmesinler.
Dünya’nın ekseni sizin Polaris’ten geçer.

SÜLO’M kızmış gibiydi;
Bu kadarcık sapma için,
Bu kadar laf kalabalığı niye ki?
Bu kadarcık sapma sana bana
Yaşadığımız sürece fark etmez.
Haklısın ama NASA’da bir masada rotayı planlayana,
Ya da roketin maliyetini çıkarana,
Ya da kasada parasını sayana, 432 ışık yılı mesafede
Hem de çok farkeder, bak gör şimdi.
13 milyemlik açı;
Bir kilometre uzaklıkta:
13 metrelik bir yay parçasını görür,
10 trilyon kilometrede:
130 milyon kilometre yapar bu yay parçası...
10 trilyon kilometre mesafeye her ışık gidemez;
Takati yeten ışık;
Ancak 1 yılda gider, buna da 1 ışık yılı denir…
Çarp bunu Polaris’le aramızdaki
432 ışık yıllık mesafeyle, gör anasının kenarını,
Pardon sapmanın boyutunu diyecektim…
İşte o; 432 trilyon kilometre mesafedeki yay parçası,
561 milyar 600 milyon kilometredir.

En dışımızdaki Neptün’ün Güneş’e uzaklığı yaklaşık;
4 milyar 500 milyon kilometre…
Yani Güneş Sistemi’mizin yarıçapından,
125 kat daha büyük yarıçaplı bir çemberdir bu sapma...
Sabit saydığımız, bi daha; sabit saydığımız
Kuzeyimizi gösterir dediğimiz,
Polaris’ten eksenimizin kuzey ucunun
Gerçek eksenimizin kuzeyinden sapması işte bu kadar.
Şimdi sıkı dur, Dünya YORGUN TOPAÇ MISALI
Bu sarhoş kafayla dönmeye devam edince;
Kuzey istikametimiz, Polaris’in çevresinden uzaklaşacak,
12 bin küsur yıl sonra
Vega Yıldızı, bir daha Kuzey Yıldızımız olacak.
At o zaman Polaris’i çöpe,
Bak Vegaya göstersin sana doğru yolu...

Devinimin boyutunu,
Daha doyurucu anlayabilmek için bulutsuz bir yaz gecesi
Sırtüstü uzanın açık havada yapay ışıksız, uygun bir yere,
Yani elektrik direğinin altına yatmayın,
Ayaklarınız Polaris’I göstersin,
Sonra yaz gecelerinin tam tepemizdeki,
“Büyük Yaz Üçgeni” isimli üç parlak yıldızını bulun,
Doğusunda DENEB, Güney batısında ALTAIR,
Batısında VEGA, tanıştınız mı Vega’yla,
Uzatın sağ kolunuzu Polaris’e, parmağınız tebeşir olsun,
Polaris’i ve Vega’yı içine alacak şekilde
Soldan sağa doğru tam bir daire çizin gökyüzüne...
Bu iki yıldızı içine alan bir elips demediiim,
Çapı bu iki yıldızı da içine alacak
Tam bir daire dedim daire, hah şimdi oldu.

Gördünüz mü Dünyanın ekseninin
25.920 yıllık sarhoşluğunu...
Neler olur bu durumda;
Bugün kutup noktası dediğimiz yerlerde birikmiş
Buzullar bir yanda erirken, diğer yan buzullanır,
Büyük Sahra, Gobi Çölü vs… bakarsın yine deniz olurlar,
Zaten kumları o zamanlardan kalma olarak
Suya hasret hazır sayılır...

Günümüzden 12 bin 500 yıl öncesi görünümlerine göre
Nil vadisine yapılan piramitlerin sembolize ettiği,
Kutup Yıldızı’mız Polaris’den bu kadar ıraktaki,
Avcı Takımyıldızı’nın
Yaptığı sapmayı, var sen hesap eyle...
Benim aklım ermez, bu hesaplara!
Hani sormuştun ya SÜLO’M:
Bu kadarcık sapma için, bu laf kalabalığı niye ki diye?
O nedenle yani...

Dünyanın kendi ekseni etrafında dönüşünü
24 saatte gece ve gündüzden,
Güneş’in etrafında dönüşünü
Yılın dört mevsiminden anlar, biliriz,
Ömrümüz yetmediğinden;
Dünya’mızın bu özel hareketini,
Yaşayanları da; yakınen ilgilendirmediğinden,
Genelde bilmeyiz, bu harekete DEVİNİM denir.

Bu gece bakıp gördüğünüz herhangi bir yıldızı,
Dikkaaat, AYNI NOKTADA değiiil!
Aynı açısal değerlerle bir daha görmek için
25 bin 920 yıl beklemeniz lazım.
Allah sağlıklı, sabırlı, neşeli, huzurlu
Uzun ömürler nasip etti beklediniiiz…

Yıldızlar orada sizi beklerler mi sanıyorsunuz…

Süleyman KARAMAN vega4

NOTLAR:

1… GELECEK BÖLÜM (10) NERDE HAREKET ORDA BEREKET
2… İtalik yazılar gizli sesim, SÜLOM’UN konuyu açma çabasıdır.