Hayal, tefekkür, rüya ve sonrası kâbuslar
Özgürlüğü susturan kapalı cam fanuslar
Gürültülü gün içi; yapayalnız geceler
Hürriyet şarkısını fısıltıyla heceler
Hayalet gibi gizli bitmeyen düşünceler
Silin şu yüzümdeki yorgunluk çizgisini
İşitmek istiyorum kurtuluş ezgisini

Nasıl görmez bu gözler ışıkla kamaşırken
Nasıl susar bu dilim çavlan gibi taşarken
Mutluluk çok uzakta bir çukurda çok derin
Rüzgârı tutamam ki hem kuvvetli hem serin
Düşlerdeki aşığım beni çeksin ellerin
Bir kuş, bir kelebek ol, tebessüm ol yüzümde
Bir beyaz gül, bir lale, bir bahçe ol gözümde

Yeleleri ateşten gemli ağzı köpüklü
Bir kısrağa binerdim sırtımda şiir yüklü
Zalimce umutlarla artık ürperiyorum
Çıplak hayallerimi sehere veriyorum
Gam nakışlı yorganı üstüme seriyorum
Arıyorum sürekli bembeyaz sahilimi
Ey dalgalar kabarın özgür kılın dilimi

Afet Kırat

ÇÖZÜMLEMESİ

Ses tabakası: Şiirdeki ünlülerin dağlımı eşittir. Yine ünsüzlerden de öne çıkanı yoktur. Yedilik birimlerin kullanıldığı bu şiirde 7+7’lik hece ölçüsü kullanılmıştır. Okuma vurgusunun yanında uyaklar da ahengi sağlayan öğelerdir. Şiirin uyak örgüsü aabbbcc, ddfffgg şeklinde devam eden modern bir yapıdır. Yine “Bir kuş, bir kelebek ol, tebessüm ol yüzümde/Bir beyaz gül, bir lale, bir bahçe ol gözümde” dizelerinde olduğu gibi, tekrarlanan sözcükler de şiirin ahengine etki etmektedir.

Anlam tabakası: Şiirde her ne kadar sözcük olarak zikredilmeyip, kapalı cam fanuslar i mgesiyle ifade edilse de ceza evindeki bir tutsağın duygu, düşünce ve hayalleri dile getirilmiştir. Ceza evi dışarıdakilerin göremediği, çıkanların ise içeridekileri unuttuğu, sadece suçluların değil, suç işlediği sanılan insanların da ruhlarına pranga vurulan bir yerdir. Bazen çıkmak için sadece bir iğne deliği vardır, bir gün özgür kalma ışığı oradan girmektedir.
Özgürlük, bir insanın sağlıktan sonra sahip olacağı en değerli kavramdır. Özgürlüğün değeri özgürlük elden gidince daha çok anlaşılır. Her ne kadar mutlak özgürlük yoksa da bazen insanların temel özgürlükleri bile cezaevleri tarafından kısıtlanmaktadır. Özgürlüğün bir kapısı da isyana açılır, şiir öznesi bu bağlamda örtük bir isyanını da dile getirmiştir.
Şiirde sözcük olarak kullanılmasa da özlem de vardır. Sevilenlerden ayrılmanın hediyesi olan özlem bir bitmemişlik duygusudur. Beklemeyi katlanır kılan da bu duygudur.

Nesne (obje) tabakası: Şiirin ana objesi kapalı cam fanuslar bağdaştırmasıyla i mgeleştirilen ceza evidir. Yine ceza evinde özlemi duyulan kuş, kelebek, gül, lale, bahçe gibi yardımcı objeler de vardır. Ağzı köpüklü kısrak, gam nakışlı yorgan da i mgeleştirilmiş objelerdir. Anlamca ilişkili bu objeler bir tenasüp içerisinde verilmiştir.

Karakter tabakası: Bir kadın şair olan Afet Kırat kendine yabancı olan bir ortamdaki kişi ya da kişilerin duygu, düşünce ve hayallerini hissedip dile getirebilmiştir. Her ne kadar şiir dilinde mecazlara çok yer verse de bu şiirinde hem retorik hem de lirik üslubu harmanlamıştır. Kırat ölçü, durak ve uyak konusunda son derece titizidir. Değil rediften uyak tutmak, yarım uyak dahi kullanmamıştır. Afet Kırat Cumhuriyet Dönemi hece geleneğinin bir şairi olsa da bu şiirde olduğu gibi kullandığı biçim ve yarattığı i mgelerle yenilik arayışının yüzüdür.

Alın yazısı (kader) tabakası: Toplum içinde yaşamanın kuralları vardır. Bu kurallardan suç sayılan fiilleri işleyenler ya da işlediği sanılanlar ceza evlerine atılmaktadır. Ceza evinde de olsa insan duyan, düşünen, hayal kuran bir varlıktır. Umut insanların yaşama devam etmesini sağlayan en önemli olgudur. Her ne surette olursa olsun umudun yitirilmemesi gerekir. Şunun da unutulmaması gerekir ki umut, genellikle arkasından hayal kırıklığı da geldiği için üzüntüye giden yolun başlangıcı olarak kaderimize yazılmıştır.


Seddar İnce