Araþtýrma bulgular uzmanlarýn görüþü Beþ bin beþ yüz miladi tarihinden söz eder. Hitit, Frig, Kimmer’ler, Ýskit, Lidyayla, Pers’ler Ýncelenen kalýntý hesaplarý destekler.
Pontus devrinden kalma Kral kaya mezarlarý Bölgede sergilenen anýtsal eserlerdir. Roma, Bizans dönemi köprü, su kanallarý Kaleler ve surlarý ayakta asýrlardýr.
Yedi asýr boyunca Bizans’ýn elindeyken Bin yetmiþ beþte kenti, Selçuklu’lar kuþatýr. Atanýlan valiler güç, servet selindeyken Medrese, Cami, Türbe, kültür, hizmet yaþatýr.
Kösedað savaþýyla galip gelir Moðol’lar Egemenlik mühürü Ýlhanlý devletinde. Eratna Beyliðiyle baðlanýr kýsa yollar Bin üç yüz seksen altý Osmanlý devletinde.
Çelebi Mehmet’le, Ýkinci Mehmet, Bayezit, Ahmet Çelebi, Alaaddin, Ýkinci Murat. Yavuz Sultan Selim Hanla, Ýkinci Bayezit Þehzadeler þehrinde doðarak sürdü kýrat.
Kurtuluþ savaþýnýn yapýlmýþ planlarý Erzurum ve Sivas’ta yapýlacak kongreler. Amasya tamiminin en belirgin yanlarý Garbýn zýrhlý gücünü azim ve karar deler.
Milli davanýn ruhu burada ateþlendi Vatan aþký coþturdu seferber oldu yöre. Düþman bu topraklardan çýkacak namus dendi Baðýmsýzlýk andýyla saflarý öre öre.
Hamamözü, Taþova, Merkez, Gümüþhacýköy. Merzifon, Suluova, Göynücek kazalarý Üç yüz otuz dört bin nüfus, üç yüz kýrk dokuz köy Samsun, Çorum, Yozgat’la, Tokat’týr komþularý.
Çaðlayan köprü, Darüþþifa, Ferhat suyolu Kent kalesi, Bedesten görülecek yerlerdir. Hazeranlar konaðý, Halfet Gazi kümbeti Kültürle zirve bulmuþ tarihi eserlerdir.
Karaçavuþ, Göynücek, Onluk köprü, Ezine Durucasu, Beþgöz, Gök dere, Destek vadisi. Meyve ve sebzecilik baþlatýlýr düzüne Alüvyal toprak taþýr Yeþilýrmak vadisi.
Sultan Beyazýt, Þamlar, Torumtay, Kaþifiye Halifed gazi, Çelebi Mehmet, Daðrakiye. Darülhadis medrese Týðrakya,Haliliye Yýllarca âlim sunmuþ her bilimde ülkeye.
Saraçhane, Fethiye, Gümüþlü, Hýzýr Paþa Eyüp Çelebi, Yörgüç, Hatuniye, Kilari. Çilehane, Bozacý, Darphane, Mehmet Paþa Ayas Aða, Sofular, tarihi camileri.
Ýltekin Alçak, Helkýs, Kunç, Maðdenüz,Ýstasyon Tarihi bir mirastýr kesme taþ köprüleri. Verimli topraðýyla yüklenir þehir misyon Bölgede Pazar bulur misket elma türleri.
Karsavul, Yýldýz, Çifte, Erkut bey, Hýzýr Paþa Ulu köy, Eski, Çukur, Terzi köy hamamlarý Kumacýk, Gedik saray, Ziyaret, Sinan Paþa Tuz pazarý, Merzifon asýrlýk hamamlarý.