Charles Bernstein’ın 66 Deneyi

1-Aynı Dilde Çeviri: Bir şiiri alın, (önce başkasınınki,
sonra kendinizinki) ve onu kelime kelime, dize dize,
cümle cümle değiştirerek “İngilizceden İngilizceye” çevirin ya da her cümle veya dizeye karşılık gelecek şekilde ayrı ayrı bağımsız çeviri yapın. Aynı şekilde
şiir, başka bir edebi üslup ya da argo veya şive gibi
farklı bir söyleyişe de çevrilebilir. Kaynak bir şiire,
aynı dilde çevirinin farklı şekillerini yapın. Bunu bir
grupla deneyin: En baştaki kişiye tekrar gelene kadar
şiiri “çevrilmesi” için grupta herkese gönderin.
2- Ahenkli Çeviri: Başka bir dilden, telaffuz edebildiğiniz ancak anlamanıza gerek olmayan bir şiiri alıp kendi dilinizde okunuşu aynı olan kelimelerle çeviriniz.
(Örneğin, Fransızcadaki “blanc”ı (beyaz), İngilizceye
“blank” (boşluk) olarak ya da “toute”u (hepsi) toot (düdük sesi) olarak çevirin.)
3- Sözcük Çevirisi: Başka bir dilden, telaffuz edebildiğiniz ancak anlamanıza gerek olmayan bir şiiri alıp bir
iki dilli sözlük yardımıyla kelime kelime çevirin.
4- Akrostiş Şans: Rastgele bir kitap seçin ve kitabın
başlığını dizelerin ilk harfi olarak kullanın. Her dizenin ilk harfine karşılık gelecek sayfaya gidin (Örn;
a=1, z=29 gibi) ve o harfle başlayan ilk kelimeyle dize
ya da cümlenin sonuna kadar şiirin ilk dizesini yazın.
Her yeni kelimeye geçtiğinizde yeni bir kıta bırakarak
tüm kelimeleri tamamlayın. Bir eserini okuduğunuz bir
yazarın veya kendi arkadaşlarınızdan birinin adını anahtar kelime olarak kullanabilir, işlem için farklı kitap
türleri seçebilir, alternatif akrostiş yöntemleri geliştirebilirsiniz.
5- Tzara’nın Şapkası: Gruptaki herkes bir kelime, bir
cümle ya da dize yazar ve bunların hepsi bir şapkanın
içine konur. Şiir, kâğıtların şapkadan çıkma sırasına
göre oluşturulur. (Tek başınıza: Kitaplardan, gazete ve
dergilerden seçtiğiniz kelimeleri şapkaya koyup yapabilirsiniz.)
6-Burroughs Katlaması: Bir dergi, gazete ya da bir kitaptan iki sayfa alın ve sayfaları dikine kesip iki parçaya ayırın. Uyuşmayan parçaları bir araya getirin.
7- Bir şiir yazın ve ortaya doğru bir yerlerden şiiri
kesin. İlk kısmı ikinci kısmın altına yapıştırarak yeniden düzenleyin.
8-Genel Cut-up: Tamamen farklı kaynaklardan alınmış cümlelerle bir şiir yazın. Şiiriniz için önce tek kaynak;
sonra da edebi, tarihsel, dergi, reklam, kılavuz, rehber
gibi farklı kaynaklar kullanın.
9-Cento: Seçtiğiniz kaynak şiirlerden tam dizeler alıp
bir kolaj yapın.
10- Yer Değiştirme (1): “İsim, şehir, hayvan gibi” Bir
şiir ya da başka bir kaynak alın ve her dizedeki üç dört
kelimenin yerine, yerine konulacak sözcük türünü belirterek boşluklar koyun. Boşlukları ana metni çağrıştırmayacak şekilde doldurun.
11-Yer Değiştirme (2): “Zar oyunu gibi” Bir şiir ya da
bilinen bir metni alın ve her isim, sıfat, zarf ve fiilin yerine kullanılacak olan yeni kelimeyi sözlükteki
dizin kelimesine bakarak seçin. Sözdizimsel olarak uyacak başka sözcük bulana kadar yedi aşağı yedi yukarı,
sekiz de olabilir, gidin.
12- Yer Değiştirme (3): Bul ve değiştir. Bir kaynaktaki
bir kelimeyi başka bir ya da bir dizi kelimeyle değiştirin. İşleme, aynı kaynakta değiştirdiğiniz kelime sayısını artırarak seri bir biçimde devam edin.
13- Seri Cümleler: Birkaç farklı kitap ya da kaynağın
hepsinden birer cümle seçin. Cümleleri kendi derlemenize
ekleyin. Hepsini bir paragrafta birleştirin, sonra en
ilginç sonuçlara ulaşmak için cümlelerin sıralarını değiştirin.
14- Alfabe Şiirleri: Her kelime alfabenin bir sonraki
harfiyle başlayacak şekilde, 29 kelimelik bir şiir yazın. Ardından başka bir alfabe şiiri daha yazın ancak bu
sefer kelime sırasını bozun.
15-Ses Yinelenmesi (ünlü yinelenmesi): Tüm dizelerin
aynı harfle başlayacağı bir şiir yazın.
16- İkiye Katlama: Bir cümleyle başlayarak, her biri bir
önceki paragrafın cümle sayısını ikiye katlayacak ve
daha önce kullanılmış tüm kelimeleri kapsayan paragraflar yazın.
17- İş Birliği: Kelimeleri, dizeleri veya kıtaları (zincirleme veya sıralama) değiştirerek, aynı anda yazıp
kolaj yaparak, yeniden yazarak, düzenleyerek, bir önceki
versiyona eklemeler yaparak bir ya da birden çok kişiyle
şiirler yazın. Bu yüz yüze, e-posta ya da normal posta
yoluyla yapılabilir.
18- Grup Sonesi: 14 kişi bir araya gelip bir fişe, 10
kelimelik (ya da başka bir ölçüm) dizeler yazın. Birbirlerine uyacak biçimde düzenleyin.
19- Yazarken hissettiğiniz duyguları en doğru şekliyle
tanımlamaya çalıştığınız bir şiir yazın. Hiçbir şeyi
çıkarmayın. Ne yazacağınızı düşünmeden, yazabileceğiniz
kadar hızlı yazın.
20- Otomatik Pilot: Yazdığınız şey hakkında düşünmeden,
düzenleme yapmadan, dizin, gramer, anlatım veya mantığı
önemsemeden yazabildiğiniz kadar hızlı yazın. Bunu yapabildiğiniz kadar yapmaya çalışın, bir, iki, üç saat olabilir; dönüp yaptıklarınıza bakmayın, kafanızı kaldırmayın.
21- Rüya Çalışması: 30 gün boyunca her sabah uyanır
uyanmaz ilk iş olarak rüyalarınızı yazın. Bu işleme çeviri yapın ve işi biraz şansa bırakın. Her rüyanın uzunluğunu ikiye katlayın. Hepsini; ekleyerek, değiştirerek
ve yeniden düzenleme yaparak bir şiir haline getirin.
Tüm ifadeleri zıtlarıyla değiştirin ya da olumsuz yapın.
(Örn: tepeye tırmandım, tepeden indim ya da yaptımyapmadım gibi). Bir arkadaşınızın rüyalarını ödünç alın
ve bu teknikleri ona da uygulayın.
22- Saçma veya yeni uydurduğunuz kelimelerle ya da kelimelerin içinden aldığınız küçük parçalarla bir şiir yazın.
23- Her dizesi “Eskiden _____dim, şimdi______yim.”deki
boşlukları dolduracak şekilde bir şiir yazın. (Eskiden
şiir yazardım, şimdi sadece deneyler yapıyorum; eskiden
mantıklı biriydim, şimdi sadece şiir yazıyorum gibi.)
24- Tamamen ebeveyninize, sevgilinize, kardeşinize, çocuğunuza, öğretmeninize, oda arkadaşınıza, en iyi arkadaşınıza, belediye başkanına, cumhurbaşkanı ya da başbakana, bir şirket CEO’su gibi kimselere söylemek isteyip
de asla söyleyemeyeceğiniz şeylerden oluşan bir şiir
yazın.
25- Aynı cümle ya da dörtlüğü alın ve kendi kendinize
sessizce söylemişsiniz, hafifçe fısıldamışsınız, bir
yakınıza, küçük ve büyük bir gruba söylemişsiniz gibi
canlandırın.
26- Tamamen kulak misafiri olduğunuz konuşmalardan oluşan bir şiir yazın.
27- Edebiyat Dışı: İndeks, içindekiler listesi, özgeçmiş, gerçek ya da hayali bir ürünün reklamı, bir kullanım kılavuzu, bir seyahat rehberi, bir ara sınav ya da
sınav formatında bir şiir yazın.
28- Taklit: Sevdiğiniz ve sevmediğiniz şairlerin üslubuyla bir şiir yazın. Şairin “bilinmeyen” bir şiiri fikrini vermek için iyi bir tahrifat yapmaya çalışın.
29- Hiçbir nesneden söz etmediğiniz bir şiir yazın.
30- Geri Geri: Kendi şiirinizin ya da bir başkasının
şiirinin dize sıralamasını tersine çevirin ya da değiştirin. Kelime sıralamasını tersine çevirin. Hatta tersine çevirmekten ziyade, karıştırın.
31- Zamir kullanmadan otobiyografik bir şiir yazın.
32- Dikkat: Bir saat boyunca duyduğunuz her şeyi yazın.
33-Brainard’ın Hafızası: Her dizesinin sonu “... hatırlıyorum.” ile biten bir şiir yazın.
34- “Çukur”: Size göre dünyanın en kötü şirini yazın.
35- Sayma: Bir cümledeki ya da dizedeki kelime sayısı,
bir kıtadaki ya da paragraftaki cümle sayısı, eserin
tamamındaki paragraf ya da kıta sayısı gibi birçok sayısal kalıba uyan bir şiir yazın. Sırasıyla, harf veya
hece sayısını sayın. Karışık örüntüler ya da basit sabit
numara kalıplarını kullanın.
36- Uyuyakalmadan hemen önce bir şiir yazın. Kalkarken
ya da hemen uyumadan önce her gün bir dize yazın.
37- Liste Şiir 1: Bir süre boyunca toparladığınız en
sevdiğiniz kelime ve cümlelerle bir şiir yazın, belirli
bir kitaptan en sevdiğiniz kelimeleri seçin.
38- Liste Şiir 2: Aynı ya da farklı türden “şeyler”den
oluşan bir listeden şiir yapın. (Örn: alışveriş listesi,
yapılacaklar listesi, çiçek ya da taş türleri listesi,
renkler listesi, olaylar listesi, envanter listesi,
isimler listesi...)
39- Kronoloji: Birbirine bağlı, gerçek ya da hayali
olayların listesini yapın.
40- Uyarlama: Arkadaşınız ve sizin aranızda olan bir
telefon konuşması ya da canlı bir konuşmayı alın. Tamamen uyarladığınız yerlerden oluşan bir şiir yazın.
41- Geçersizleştirme: Bir sonra gelen kafiye ya da dizenin bir öncekini geçersiz kılacağı bir şiir yazın
(“Önünden geldim senin / Arkana geçebilmek için”).
42- Silme: Kendinizin ya da bir başkasının şirini alın
ve çoğu kelimeyi silin. Kalanlarla kendi şiirinizi oluşturun.
43- Her biri bir kelimeden başlayıp on kelimeye çıkan on
şiir yazın. Yeniden sıralayın.
44- Tamamen sorulardan oluşan bir şiir yazın.
45- Tamamen talimatlardan oluşan bir şiir yazın.
46- Sadece açılış cümlelerinden oluşan bir şiir yazın
(Önce kendinizinkileri doğaçtan söyleyin, sonra kaynak
metinler kullanın).
47- Önce tamamen edatlardan oluşan bir şiir yazın, sonra
edatlar ve bir başka sözcük türünü kullanın.
48- Her biri ayrı bir sözcük türünden oluşan sekizer
dizelik bir şiir yazın.
49- Bir kelimelik dizelerden oluşan bir şiir yazın, iki
kelimelik dizelerden oluşan bir şiir yazın, üç kelimelik
dizelerden oluşan bir şiir yazın.
50-Kendiniz seçtiğiniz ya da bir kaynaktan aldığınız
yirmi kelime seçin. Yalnızca bu kelimeleri kullanarak üç
farklı şiir yazın.
51- Eşzamanlılık: Tüm olayları aynı anda meydana gelen
bir şiir yazın.
52- Artzamanlılık: Farklı zamanlarda farklı yerlerde
meydana gelen olaylardan oluşan bir şiir yazın.
53- Görsel Şiir: Somut olan ya da güçlü görselleri olan
sözcüklü ya da sözcüksüz (resimli) kombinasyonlar kullanarak şiirler yazın. Kelimelerin sayfadaki yeri, alfabe
ve biçimleriyle oynayın.
54- Müzik dinlerken birkaç kıta ya da şiir yazın, her
şiir ya da kıta için müziği değiştirin.
55- Eleme: Cümlelerin ikinci yarısını çıkarın.
56- Bahaneler Listesi: Tamamen bahanelerden oluşan bir
şiir yazın.
57- Esnek Günlük: Düşünce, deneyim, beklenti ve umutların değişik seviyelerini en önemsizden en önemliye yazdığınız bir günlük tutun.
58- “Renklerin Üzerinde Yürümek”: Yakın ya da uzak bir
mesafe yürüyün, bir renge özellikle dikkat edin, o renkte bulunan her şeyi listeleyin ve onun hakkında yazın.
59- Olumsuzluk/Zıtlık: Şiirdeki her cümleyi olumsuz hale
getirin ya da kaynak metinde seçilen kelimelerin zıttı
ile değiştirin. “Plaja gittim” yerine “Ofise gittim.” ya
da “Ben kalktım.” yerine “O oturdu.” gibi. Farklı bir
alternatif olarak da bir şiirin bir dize ya da cümlesinde bahsedilen şeyi değiştirin, zıtlık yapmayın; farklı
hale getirin.
60- Google Şiiri: Leevi Lehto’nun motorunu kullanarak
bir şiir yazın. Google Şiiri’ni M.Silem Mohammad’ın Deer
Head Nation şiirini temel alarak değiştirin: Google arama sonuçlarını şiirin kaynak malzemesi olarak kullanın,
istediğiniz kadar şeyi silin; hiçbir şey eklemeyin. Bir
sürü farklı çeşit mümkün.
61- Bir isim veya kelimeye dayalı şiir yazmak için Googlism motorunu kullanın.
62- Lehçeleştirme: “Lehçe Motorunu” kullanarak metni
birkaç farklı lehçeye çevirin, elde ettiğiniz sonuçları
şiir yazmak için kullanın.
63- Çokdilli Şiir: Birkaç dil kullanarak, çokdilli bir
şiir yazın.
64- İnternetten ya da dergilerden birkaç resim bulun ve
onlara uyacak bir şiir yazın.
65- Bu deneylerden herhangi birini alıp hâlihazırda var
olan şiirlerin kaynak metni olarak kullanın, bu “yaratıcı okuma” için etkileşimli bir araçtır. Ek olarak, “Deformatif Eleştiri” (Jerome McGann ve Lisa Samuel’in terimi) usulleriyle şiirleri inceleyin. Örneğin, bir şiiri
alın ve görsel düzenlemeye dokunmadan bir tanesi hariç
tüm sözcük türlerini silin. Şiiri tersten okuyun, yeniden düzenleyin ya da burada bahsedilen çeviri tekniklerini uygulayarak çevirin. Deneyleri kendi şiirlerinizi
yeniden yazmak ya da değiştirmek için de kullanabilirsiniz.
66- Daha fazla deney uydurun.
Unutmayın: Şiirler düzyazı formatında da olabilir!
Bu deneylerden elde ettiğiniz malzemeleri yeniden yazın,
yeniden şekillendirin, kolaj yapın, uç uca ekleyin ve
hepsini süregelen upuzun bir şiire ekleyin!