Etik denildiği zaman aslında geçmişten bugüne ahlaka dair temellendirmelerin anlaşıldığı malumdur. Ancak günümüzde etik denildiğinde, toplumların ilk oluşumundan bugüne değin yoğrulduğu inanç ve sosyal değer skalasından süzülüp gelen ve bir tabu olarak biçimlenen ve artık sorgulanmasına dahi gerek duyulmayan kabul edinilmiş kriterlerin, modern dünyada eylemler üzerinden olumlanması ya da olumsuzlanması bağlamında toplum hayatına uyarlanışını görürüz.
Ahlaka dair çoğu kavramlandırmaların toplumların yapısında genellikle din, örf, adet ve gelenekle ilişkilendirilen bir özümsemeye dayalı olarak oluşturulduğu yadsınamaz. Bu ataerkil temele dayanan sorgulanamazlık zırhını kuşanmış ilke ve kurallar bütününe, bugünün modern toplumlarında özellikle iş ahlakı ya da etiği noktasında yeni kavramsallaştırmalar yapılmaktadır.
Bu kavrama dair, modern toplumların, özellikle günümüz kapitalist toplumlarının geldiği evrede, Protestan inancına ilişkin ahlakın itici gücü yadsınamaz ki, batının bugün dünya üzerinde hüküm icra ettiği kapitalist sistemin özü de bu inancın değer yargılarıyla birebir ilişki içindedir. Konu bir yorumu çok çok aşan bir kıvamda olduğu için, vurgulamak istediğim konuyu dilim döndüğünce izah etmeye çalışacağım, ancak yine de yazının uzunluğundan dolayı okuma zahmetine katlanan herkese başta yazar olmak üzere teşekkür etmek isterim.
Öncelikle, sanayi devrimine göz attığımızda, Kalvinizm gibi özellikle prüten (bağnaz) mezhepleri bağlamındaki ahlak anlayışının etkili olduğunu görürüz. Tarihsel analizlere girmek değil niyetim. Ancak, dikkat çekici bir durumu irdelemeden de geçemeyeceğim. O da, Kalvinizmin, özünde gelenekçi din anlayışını esas almayıp, Hristiyanlığın başlangıcındaki temelleri esas alması dikkat çekmektedir ki, yani dinin özünü oluşturan çalışkanlığı ve dürüstlüğü öne çıkartan düsturlar burada başat roldedir. Yeni bir anlayışı ki, dikkat çekicidir, Calvin’e göre, iş ahlakına ilişkin dürüs ve çalışkan kimseler, zahid rahipler kadar Tanrı’nın rızasını kazanmış kimselerdir ve günah olan üretmek değil, lükse, mücevherlere tamah etmek ve tembellik gibi etik olmayan şeylerdir.
İşte, bu açıklama ve örnek üzerinden gidersek, günümüz dünyasında batı toplumları elinde somutlaşıp tekelleşen ve kapitalist bir kisveyle arz-ı endam eden bu canavarlığın nimetlerini sadece arslanlar ve sırtlanların ötesinde kimse paylaşamamaktadır. Öyle ki, böyle bir canavarlığın altında dahi etik kurallara ilişkin (en azından kendi toplumları özelinde) ilke ve prensipler sayesinde dünya nimetlerinin batı elinde, en önemli etiksizlik (ya da ahlaksızlık) numunesi özelinde diğer toplum, canlı ve tabiata bahşedilmemektedir.
Oysa, etik kurallara ilişkin geri kalmış coğrafyaların (özellikle müslüman ülkelerin) hem inanç ve hem de daha kaybedilmediğini ümit ettiğimiz ahlak bağlamında yeni bir aydınlanmaya ihtiyacı vardır ki, dini yorumlamanın maalesef tekelleştirildiği ve hüküm çıkarmanın belirli referansların ötesine geçmesine bağnaz bir şekilde izin verilmediği gelenekçi düşünce prangalarının zincirleri kırılmadığı müddetçe, böyle bir ümide kapılmanın ütopyanın ötesine geçme şansı olmayacaktır.
Sayın yazarın bilgilendirici ve ufuk açıcı yazısına, alanının ötesinde farklı bir perspektiften bakmak istedim.
Bilgilendirici ve böylesi bir faydalı amaca hizmet eden yazıyı kaleme alan yüreğinize sağlık. Kaleminiz daim olsun.
Saygılarımı sunuyorum.


Kenanfaik tarafından 17.6.2023 17:11:44 zamanında düzenlenmiştir.

Teşekkür ederim Tüya.
Özenli ve iyi hazırlanmış bir yazı

Kavramlar birbiri yerine kullanılıyor genellikle. Ancak yazan kesimin daha dikkatli davranması gerektiğini hatırlatmış oldun.