desen çizeriz...
bir modeli gözleriz, ve kağıdımıza karakalem’le objeyi aktarmağa çalışırız.
bu esnada renkli objeyi rengiyle görürüz.
mavi bir pentürün üzerinde kırmızı domatesler olsun modelimiz.
renkli görüp ve fakat, renksiz çizeceğiz!
tuhaf değil mi?
yazımızın tenakuzu burası olacaktır.
renkli görmek ve renksiz çizmek.
desen sanatının ehemmiyetle atlanılmayacak noktasıdır: kromatik görüş ve akromatik çizim.
büyük türk resim teorisyeni şeref bigalı bu çelişkiye parmak basmıştır.
"biz gördüğümüz gibi çizmiyoruz!"
kırılma nokta-i nazarda; desen öğrencilerini uyandırmak (farkındalık) lüzum etmektedir.
bigalı’ya göre; beyaz, gri ve siyah ile karakalemle desen yapmak: valörik bir sanattır. valör burada ışık-gölgenin değişmesidir ama renk üzerinde değişen renkli ton değil de renkli objenin üzerinde ki akromatik-renksiz değişen tondur.
valör sanatı da dediğimiz desen; beyaz, gri, siyahtan oluşan üç renksiz tonla yapılma ışık-gölgenin akromatik valör sanattır.
cep telefonlar ile renkli çekilen fotoğrafı renksize, beyaz, gri, siyaha çevirmek mümkündür... bu deneyi yapan herkes, desenin yapısını deneyle isbat etmiş olur.
desen çizen biri renkli görüyor ve renksiz çiziyorsa bu; transfer etmek demektir.
sarıyı açık beyaz tonla, kırmızıyı griyle, laciverdi siyah tonla transfer edip işaretleyecektir.
öyleyse desenci kromatik gördüğünü akromatik çizmeğe mahkum olduğunu bilmelidir.
akromatik çizime şeref bigalı valör desen tabirini layık bulmuştur.
desen bir valör sanattır.
renk yoktur.
öyleyse desen öğretmeni öğrenciye şunu söyleyecektir:
kırmızı domatesi renkli görüyorsun... bu görmek sanatındır... kromatik gördüğününü çizmeğe uygulayamazsın... uygulayamayacaksın... açık-orta-koyu; beyaz, gri ve siyah ile uygulayacaksın. domatesin kırmızı rengini ışık-gölgeyle renkli görsen dahi çizimde onu sen, beyaz, gri, siyah tonlarla açık-orta-koyu ile transfer ederek çizeceksin.
boşa! turuncu görüyorum, desende de turuncu rengi çizeceğim diye yanılgıya düşme!
turuncu renkle gördüğünü açık ton az griyle verebilirsin. hepsi o kadar.
desende renk kullanımı o cihetle mevcut değildir diyeceğiz!
desen de renk; karakalemin beyazı, grisi, siyahıyla verilemez.
ancak valör desen olarak renk değil de renksiz tonlarla verilebilir.


yalçıner yılmaz
akçansa güzel sanatlar lisesi uzman görsel sanatlar öğretmeni
çanakkale
18-08-2020