Zaman zaman bu garip ünlemlere değiniyorum. Birçoğumuz farkında olmasak da artık ünlemlerle konuşur olduk. Özellikle yeni nesil okumadıkça, konuşmadıkça, yazmadıkça ünlemlere muhtaç kalıyorlar.
Acizane, internet ortamında bir site oluşturmuştum. Yıllardır aklıma gelir bir şeyler koyarım siteye. Orada ziyaretçi defteri var. Siteyi ziyaret edenler buraya duygularını, eleştirilerini yazıyorlar. Yakın zamanda yine girdim ve ziyaretçi difterine bırakılan bir ileti dikkatimi çekti. İletiyi aynen alıyorum: “siteniz çok berbat baktığım zaman aaa a oldum daha güzel olabilirdi.” diyor. Siteye girip incelediği için ve bir görüş bıraktığı için teşekkür ediyorum. Ancak ifade bakar mısınız? “Berbat ve daha güzel olabilirdi” ifadeleri olumsuzluk bildirse de o “aaaa a oldum” ne bildiriyor sizce?
Dil madem ki iletişim aracıdır ve siz konuştuğunuz, yazdığınız zaman sizi birileri anlamalıdır. Öyleyse bu ifade nedir?
Yıllardır kompozisyon sınavı okurum ve orada da karşılaştığım da aynı durumdu. Öğrencilerim bana der ki:”Hocam anlamadınız mı, biz şöyle demiştik.” Hayır anlamadım, sen iyi anlatamıyorsan, ben anlamak zorunda değilim.” Konuşanın anlamasını bekleyemezsini. Ya doğru anlar, ya yanlış anlar ya da hiç anlamaz. Sorumluluk konuşandadır. Karşınızdakine neyi anlatmak istiyorsanız anlatınız ve bunun için de dili en güzel şekliyle kullanınız.
Okumaz, sohbet dinlemez, yazmazsanız dağarcığınızdaki sözcük sayısı azalacak ve ünlemler, jestler ve mimiklerle konuşmak zorunda kalacaksınız. Belki iletiyi bırakan konuşurken o ünlemi jestlerle ve mimiklerle birleştirince bir anlam çıkartıyordur. Ancak yazımız konuşma kadar zengin olmadığından her jestinize ve imiğinize bir işaret de yoktur, dolayısıyla da ucube bir anlatım ortaya çıkar.
Aslına bakarsanız bu, sadece yazı geçerken sorun oluşturmaz, konuşurken de sorundur. Mesela siz konuşurken yüzünüze bakmayana, dikkati dağılana derdinizi anlatamazsınız.
Ünlemler konusunda bir başka rahatsızlık da, bizim olmayan ünlemler konusudur. Çok Amerikan filmi izlediğimizden her halde, Amerikan tarzı ünlemler kullanmaya başladık: ”ovvv, waaawww, auuuw, huuuu “ gibi. Halbuki bizim anlatımımızda bunların yeri yoktur. Zaten kullananlar da gelişigüzel kullanıyorlar. Bir ünlemi kimi zaman beğeni, kime zaman eleştiri olarak kullanıyorlar. Bizim ünlemleri hemen anlarsınız. Mesela:” oh, tüh, vah, eyvah, hooop, off, üf, oyy…”
Şu da aklıma geliyor. Mesela “kal geldi.” saçmalığını ifade eden biri, şaşırdım, hayret ettim, şok oldum, bocaladım, heyecanlandım, sevindim, kortum, çok üzüldüm.. ifadelerinden hangisi için kullanıyor. Korkuyorum ki, bu sözcükler dağarcığında olmadığı için hepsini toptan ifade eden bir söylemi var. Aslında o duyguyu veya duyguları da tam yaşayamıyor. Çünkü duygular kelimelerle yaşar. Mesela korku, sözcüğünü bilmeyen korkmuyor, sevgi sözcüğünü bilmeyen sevmiyor, sevmeyi bilmiyordur.