Eskiler “Bir küpün içinde ne varsa dışına o sızar.” demişler.
Buna göre bir insanın iyi niyeti de, kötü niyeti de dıştan anlaşılır deniyor. Belki biraz ön yargı gibi gelebilir ama iyi tahlil etmeyi bilen insanların dış görünüşten yararlanarak insanı çözdüklerini biliyoruz. Mesela İbrahim Hakkı’nın Marifetnâme’sinde böyle bir bölüm var.
Hani bazıları der ya, siz benimi içime bakın. Efendim, bu tiplerin dış görünüşleri halk tarafından kötü görünse de Allah’a olan sevgileri yüksekmiş. Hatta sürekli ibadet edenler riya ihtimalinden öte riyanın ta kendisi varken, bunlarda o da yokmuş.
Adamın biri gelmiş Hz. Ali’ye demiş ki:” Ya Ali ben seni çok seviyorum.” ,”Hayret” demiş Hz. Ali,“Ben niye hissedemiyorum?”
Saygının da, sevginin de dışa vurumu gerekmez mi? dışa vuran bir şey yoksa orada sevgi de yok, saygı da yok, desek yanlış mı olur?
Geleneklerimize karşı çıkan, onu küçümseyen niceleri geçmiş zamanda:” Sigara içmemekle saygı mı olur, bacak bacak üstüne atmamakla saygı mı olur?” şeklinde duruş sergiliyorlardı. Şimdi anlaşılıyor ki, sigara içmemekle saygı oluyormuş. Bir toplum içinde, üstelik de hiç sigara içenin olmadığı halde, tüm insanların sağlığını hiçe sayarak, en azından onlardan nezaket icabı bile olsa izin istemeden sigara içmek elbette saygısızlıktır.
Saygı elbette içtedir. Sevgi için de aynı şey söz konusuysa da, özellikle saygının dışa vurumu olmalıdır. Sigara içmemekle, bacak bacak üstüne atmamakla, sesini yükseltmemekle, içeri giren biri olduğunda ayağa kalkmakla, bir büyüğünü gördüğünde düğme iliklemekle saygı olur. Bunları yapmadığınızda saygıyı nasıl göstermeyi düşünüyorsunuz? Bir başka deyişle ben sizin bana, topluma saygılı olduğunuzu nereden bileceğim?
Belki de kendinizi çok büyük görüp o toplulukta saygınıza değecek biri olmadığını düşünüyor olabilirsiniz. O zaman, bir zahmet edin de büyüklerimize bakın. Onlardaki tevazua bakın. Gösterdikleri alçakgönüllülük oranında yükselişlerine bakın.