BETTÂNİ - 31
D.H. 244/858 – Ö.H. 317/929

Adı, Ebû Abdillah Muhammed bin Cabir
Bin Sinan Er-Rakki el-Harrâni bilinir,
Bettan’da doğduğundan “Bettâni” denilir,
Harran civarında da yaşamış Bettâni.

Yoktur çocukluk dönemine ait bilgi,
İki yüz atmış dörtte yapmış gözlemevi,
Fırat kıyıları, onun güzel meskeni,
“Hârrani” diye de bilinmekte Bettâni.

Astronomi aletleri yapmada usta,
Geometri, teorik, pratik astronomda,
Pek çok konuda meşhur olmuştu dünyada,
“Âlbetanius” diye bilinir Bettâni.

Güneş ve ay gözlemlerini mükemmel yapmış,
Batlamyus’un fikrine, görüşünü katmış,
Buluşunu “Zic”te güzelce açıklamış,
“Albetegnus” diye bilinmekte Bettâni.

Beş gezegenin de hesabını yapmıştır,
Bunu iki yüz atmış yedide yazmıştır,
Yirmi yaşında bilgin unvanı almıştır,
“Albategni” diye bilinmekte Bettâni.

Ailesi Rakka’da haksızlığa uğramış,
Mecbur kalıp onlarla Bağdat’a sığınmış,
Halife Mu’tasım da koruyup kollamış,
Beni Zeyyât ailesindendir Bettâni.

Bağdat Kasrû’l-Cis’te vefat etti denilir,
Başka kaynakta Musul diye de söylenir,
Kitâbü’z-Zic el Cami onun eseridir,
Bilime katkısı büyük olan Bettâni.

Şöhreti doğu-Batı ilminde yer etmiş,
Astronomide pratik tarifler belirtmiş,
Trigonometrik fonksiyonu geliştirmiş,
Bilime yorumu güzel olan Bettâni.

Küresel astronomi problemini çözmüş,
Ortografik projeksiyonu izah etmiş,
İlme “Kosinüs teoremi”ni kazandırmış,
Astronomi aletleri yapan Bettâni.

Üç asır sonra da değeri bilinmiştir,
Modern formüllerin temeli onun denir,
Dört mevsimin uzunluğunu söylemiştir,
Dünya ilmine yön verendir Bettâni.

Eserleri Latince’ye tercüme edilmiş,
Arapça aslından İspanyolca’ya çevrilmiş,
Eser Paris Bibliotheque’de denilmiş,
Eserleri çalınmış olan Bettâni.

Yahudi ve Bizanslı mucitler bilirler,
Eserlerini gizlice kopya ederler,
Onun formülleriyle hedefe giderler,
İslâm âlimlerinin büyüğü Bettâni.

Değerlerine sahip olamayanlar,
Değersizlere de uşaklık yaparlar,
Bilmem tarih hokkabazı nasıl yazar,
Öze sahip çıkmak gerekir Bettâni.

Şair, Araştırmacı, Yazar: Abdullah Yaşar Erdoğan

NOT: Kur’ân’daki bütün emir ve yasaklara itaatte büyük hassasiyet gösteren Müslümanlar, ilme teşvik eden, hatta ilmi emreden âyetlere itaatte de aynı titizliği göstermişlerdir. İtaatteki bu hassasiyet onların Fizik, Kimya, Tıp, Astronomi ve Jeoloji üzerindeki araştırmalarını başlatan ve devam ettiren en büyük muharriktir. Bu sayede İslâm dünyasında dev isimler yetişmiştir.