Yaratılısın gizeminden örnekler sunan ve varlığın özü hakkında mesajlar veren insan ve tabiat, yüzyıllar boyu sanatın ve edebiyatın temel konusu olmuştur. Çünkü “İnsan ve kainat, yaratılışın ilahi hikmete dayalı iki önemli varlığıdır. Öyle ki yüce Allah: Kainatı insan için, insanı da kainat için yaratmıştır, denilebilir. Yeryüzünün halifesi (yöneticisi) olması (Bakara Suresi/ 30.), yerde ve gökte olan her şeyin emrine ve istifadesine sunulması (Lokman Suresi/ 20.) insan ve kainat arasındaki karşılıklı ihtiyacın açık bir delilidir” (Yıldız, 1992: 5). Bunun idrakinde olan pek çok sanatçı ilahi özü tabiat unsurlarının bünyesinde eriterek özetlemeyi başarmıştır. 16. yüzyılın Divan şairlerinden olan Kara Fazlî’nin “Gül ü Bülbül” mesnevisi de Divan şairlerinin tabiattaki varlıklara yükledikleri anlamları görmek açısından önemli bir örnektir.
Gül ile Bülbül arasında geçen aşkın tasavvufî açıdan ele alındığı ve “seyr ü sülûk (manevi yolculuk)” un meşakkatlerinin anlatıldığı mesnevide kahramanların her biri tabiat unsurları arasından seçilmiş, kainatın yaratılışındaki gayeyi anlatan simge değerler olarak karşımıza çıkarlar. Çünkü şahısların hemen tümünde yaratılışın sırlarına vakıf olma, iç bene yönelme ve gerçek öze ulaşma arzusu hissedilmektedir.Allah’ın üstünlük ve ulaşılmazlık vasıfları ile bütünleştirilen Gül ile onun etrafında şekillenen aşklar ve bu aşkların hangi boyutlarda (yüceltici, aşağılatıcı gibi) yaşandığının gözler önüne serildiği hikayede Gül, benlik kaygısının ön plana çıktığı bir kişiliği temsil etmektedir. Bülbül’ün Gül’e olan aşkı ile bunun neticesindeki ruh haleti ise olayların esas yönünü belirler:
Didi ‘aşk iledür bu feryâdum
‘Aşk mest itdi bilmezem âdum
Ben gedâ ol şâh-ı mu’allâdur
Ben hakîr ol refî’ ü a’lâdur
‘Aşkdan düşdi kalbüme sûziş
‘Aşkdan irdi cânuma tâbiş.
uzun zamandan beri bendeniz yazıtlarınızının kapısını eşiğiğnden afola zamansızlığın koynundan gözlerimi sürememiştim.lakin bu essiz yazıtınızla kelam defteri buyur etmekte can-ı gönülden tebrik ederim sevgili şair.Sevgiyle kalın hoş kalasınız