18.1. Cihad'ın Sözlük Anlamı ve Kapsamı
Cihad kelimesi, Arapça'da "cehd" kökünden türemiştir ve "gayret etmek, çabalamak, bütün gücü sarf etmek, mücadele etmek" anlamına gelir. Kelime anlamı itibarıyla ne sadece savaş demektir, ne de sadece pasif bir çaba. Cihad, Allah'ın yolunda azim ve sebatla karşılaşılan her türlü zorluğa göğüs germeyi ifade eden kapsamlı bir eylemsellik kavramıdır.
Kur'an'daki İslam'da Cihad'ın odak noktası, bireysel ve toplumsal arınma ile zulme ve haksızlığa karşı aktif duruş sergilemektir.
18.2. Cihad-ı Ekber (Büyük Mücadele): Nefsi Terbiye
Kur'an'daki Cihad'ın en önemli ve Peygamber'in (s.a.v.) hadislerinde "Büyük Cihad" olarak nitelendirilen boyutu, nefis (benlik) ile yapılan mücadeledir.
Nefs-i Emmare'ye Karşı Savaş: Bölüm 16'da ele alındığı gibi, kişinin kendi bencil, kötü arzularını, kibir ve hırsını yenerek ahlaki olgunluğa (Nefs-i Mutmainne) ulaşma çabasıdır.
İlim Yoluyla Cihad: Bilgisizlikle, hurafelerle ve ataların yanlış gelenekleriyle mücadele etmek, aklın ve ilmin (Bölüm 7) yolunu açmaktır.
Mal ve Sözle Cihad: Rızkını helal yoldan kazanırken dürüstlükten şaşmamak, sözü ve kalemi hakikatin yolunda kullanmak, yani iyiliği emredip kötülükten sakındırmaktır (Emr-i bi'l-Maruf).
Turhal'a göre, bireyin iç dünyasındaki bu Cihad kazanılmadıkça, dış dünyadaki mücadele (savaş) dahi kolayca zulme ve gücü kötüye kullanmaya dönüşebilir.
18.3. Cihad-ı Asgar (Küçük Mücadele): Savunma Savaşı
Cihad kavramının geleneksel olarak en çok vurgulanan, fakat Kur'an'daki yerinde sınırlandırılmış olan boyutu kılıçla mücadele (Kıtâl), yani savaştır. Kur'an, savaşı bir amaç değil, ancak zulmün, inanç özgürlüğüne müdahalenin ve meşru savunmanın son çaresi olarak görür.
A. Savaşın Sınırları ve Şartları:
Sadece Savunma: Savaş, Müslümanlara saldıranlara ve onları yurtlarından çıkaranlara karşı bir tepkidir. Kur'an, saldırgan olmayı kesinlikle yasaklar.
Bakara, 2:190: "Sizinle savaşanlarla Allah yolunda savaşın, ancak haddi aşmayın. Şüphesiz Allah, haddi aşanları sevmez."
Zulme Karşı Müdahale: Savaş, sadece Müslümanların değil, zulüm gören herhangi bir zümrenin (kadınlar, çocuklar, yaşlılar) kurtarılması için de zorunlu bir müdahale olabilir (Nisa, 4:75). Bu, Cihad'ın evrensel adalet amacını gösterir.
Barışa Hazırlık: Kur'an, savaşın en şiddetli anında dahi barışa eğilimli olmayı ve düşman taraf barış teklif ettiğinde bunu kabul etmeyi emreder. Savaş, barışı tesis etme yolunda atılmış bir adımdır.
18.4. Cihad ve Çağdaş Terör Kavramı
Turhal bu bölümde, Cihad'ın günümüzde terör örgütleri tarafından nasıl çarpıtıldığına değinir. Kur'an'daki Cihad, masum sivillerin öldürülmesini, inanç zorlamasını, yağmayı ve korku yaymayı kesinlikle yasaklar.
Kur'an'ın Reddi: Kur'an, yeryüzünde fesat (bozgunculuk) çıkarmayı (Bölüm 12), bir kişiyi haksız yere öldürmeyi ise tüm insanlığı öldürmeye denk sayar (Maide, 5:32).
Terörün Amacı: Kur'an'daki Cihad'ın amacı adaleti tesis etmek ve zulmü ortadan kaldırmaktır. Terörün amacı ise korku salmak ve güç gösterisidir, ki bu eylemler Kur'an'ın temel ahlak ve hukuk ilkeleriyle tamamen çelişir.
18.5. Cihad'ın Sürekliliği: Günümüzdeki Önemi
Fiziki savaş (Kıtâl) sadece olağanüstü durumlarda başvurulacak bir tedbir iken, Büyük Cihad (Nefisle, cehaletle, yoksullukla mücadele) sürekli bir sorumluluktur.
Günümüz Müslümanı için Cihad'ın en önemli tezahürleri şunlardır:
Ekonomik Cihad: Yoksulluğu, açlığı ve ekonomik sömürüyü (Faiz, Riba) ortadan kaldırma mücadelesi.
Entelektüel Cihad: İslam'a yönelik yanlış anlamaları, hurafeleri ve bağnazlığı ortadan kaldırmak için ilim, tefekkür ve mantık kullanma mücadelesi.
Sosyal Cihad: Irkçılık, mezhepçilik ve her türlü ayrımcılığa karşı, adalet ve eşitlik için mücadele etmektir.
Cihad, bu yönüyle pasif bir kaderciliği değil, Kur'an'ın hedeflerine ulaşmak için aktif bir eylemselliği, daimi bir uyanıklığı ve kesintisiz bir gayreti temsil eder.