Kökenler ve Tarihi Coğrafya
Balabanlılar, Orta Asya kökenli bir topluluk olup, tarihi Horasan bölgesi üzerinden Anadolu'ya ulaşmıştır. Horasan, günümüzde İran, Afganistan, Türkmenistan, Pakistan ve Tacikistan sınırlarını içine alan geniş bir coğrafyayı kapsar.
Boy ve Köken: Balaban aşireti/oymağı, Kızılbaş ve Horasan kökenlidir. Aşiret, Oğuz (Türkmen) boylarından Afşar'ın (Avşar) Köpekli koluna mensup bir oymaktır. Bu köken, Balabanlıları Türkmen kimliğine sıkı sıkıya bağlar.
İnanç: Balabanlılar, Safevi-Osmanlı mücadelesi döneminde Safevi taraftarı olarak belirmiş Kızılbaş-Türkmen aşiretlerindendir ve Alevi inancına sahiptir.

Göç ve Yerleşim Süreçleri
Balabanlılar'ın Anadolu'ya olan akınları 10. yüzyıldan itibaren başlamış ve çok katmanlı bir yerleşim süreci izlemiştir.
1. Trakya (Rumeli) Yerleşimi
Anadolu'ya geçmeden önce Balabanlılar, ilk olarak Bulgaristan-Rumeli-Türkiye sınır bölgesine (Trakya) yerleşmişlerdir.
Kanıtlar: Bu coğrafyada, özellikle Bulgaristan ve günümüz Edirne, Kırklareli, Tekirdağ illerinde Balaban ismini taşıyan çok sayıda köy ve kasaba halen mevcuttur.
Anadolu'ya Geçiş: Yaklaşık 500 yıl kadar önce, o zamanki Rumeli sınırlarında, günümüzde Yunanistan'da bulunan Edirne yakınlarındaki Dimetoka adlı yerleşim biriminden göç ederek Anadolu'ya geçmişlerdir.
2. Anadolu'daki Yayılım ve İskan Politikaları
Anadolu'ya geçişin ardından Balabanlılar, geniş bir coğrafyaya dağılmıştır.
Batı ve İç Anadolu: Bir kol, Ege (İzmir ve Aydın) ve İç Anadolu (Konya ve Karaman) bölgelerinde muhtelif yerlere yerleşmiş ve kurdukları köylere yine Balaban ismini vermişlerdir. Bu koldaki Balabanlılar'ın geneli, aşiret/oymak kültürünü devam ettirmemektedir.
Güney ve Doğu Anadolu: Çoğunlukları ise önce Konya-Adana civarına göçmüş, ardından Osmanlı'nın aşiretleri iskân politikası çerçevesinde Rakka ve Halep taraflarına sürülmüştür. Daha sonra tekrar Anadolu'ya dönerek Malatya'ya yerleşmiş ve Yazıhan'da Balaban köyünü kurmuşlardır. Aşiret ve oymak bilinci bu merkezde gelişmiştir.
Genişleme: Malatya'dan sonra Hasan, Hüseyin, Ali ve Süleyman adlarını taşıyan dört kardeşin kurduğu dört kola ayrılarak Kırşehir, Çorum, Sivas, Erzincan, Erzurum ve Tunceli gibi farklı vilayetlere yayılmışlardır. Balabanlılar, 18. yüzyıldan itibaren yerleşik yaşam düzenine tam olarak geçmişlerdir.

Tarihte Balaban Aşireti ve Siyasi Rolü
Balabanlılar, sadece göç ve yerleşimle değil, aynı zamanda Anadolu ve Osmanlı tarihindeki siyasi mücadelelerde de önemli roller üstlenmiştir.
Kızılbaş Kimliği: 16. yüzyılın başlarından itibaren Kızılbaş-Türkmen aşireti olarak tarih sahnesinde yer almış ve Safevi-Osmanlı mücadelesi sırasında Safevi taraftarı olarak konumlanmıştır.
Yakın Tarih Olayları: Malatya, Sivas, Erzincan, Tunceli ve Erzurum çevresinde yerleşik olan Balabanlılar, Türkiye yakın tarihinin çeşitli toplumsal olaylarında rol oynamıştır. Osmanlıca belgeler ve diğer kaynaklar, Balabanlıların bir Alevi aşireti olarak bu çevredeki mücadeleye katkılarını ve Osmanlı askeriyesi ile idaresiyle olan ilişkilerini göstermektedir.
Türkiye Cumhuriyeti Dönemi: Balabanlılar, 1925'e kadar askeriye ile ilişkilerini sürdürmüş ve yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti'ne karşı örgütlenen Şeyh Said İsyanı'nın bastırılmasında aktif rol almıştır.

Dil ve Kimlik Algısı
Balabanlılar'ın kimliği, yaşadıkları coğrafyanın etkisiyle dilsel ve kültürel bir çeşitlilik göstermektedir.
Dil: Erzurum, Erzincan, Sivas ve Tunceli gibi Doğu ve Güneydoğu illerinde yaşayan Balabanlılar, bölgenin sosyokültürel yapısı nedeniyle Türkçenin yanı sıra Zazaca da bilmektedirler.
Kimlik: Aşiretin çoğunluğu kendisini net bir şekilde Türk/Türkmen olarak tanımlamaktadır. Ancak, Zazaca konuşulan bu bölgelerdeki bir bölüm, bölgenin baskın kültürel yapısı dolayısıyla kendisini Zaza zannetmektedir.

Çağdaş Dönem Göçleri (20. Yüzyıl)
20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Balabanlılar, yeni bir göç dalgasıyla karşı karşıya kalmışlardır.
İç Göç: Yaşadıkları kırsal bölgelerden ayrılarak, başta Ankara, İstanbul ve İzmir olmak üzere Türkiye'nin büyük kentlerine göç etmişlerdir.
Dış Göç: Aynı zamanda Almanya, İsviçre, Avusturya, Fransa ve İngiltere gibi Avrupa'nın ve dünyanın farklı ülkelerine de göç ederek uluslararası bir diaspora oluşturmuşlardır.
Balabanlılar'ın tarihi, Orta Asya'dan başlayan, Balkanlar'a uzanan ve nihayetinde Anadolu'nun batısından doğusuna yayılan, hem askeri hem de kültürel açıdan zengin bir Türkmen aşiretinin öyküsüdür.