AP Aziz Dede'nin "üç telli cüra sazı" olarak anılan çalgısı, bağlama ailesinin en küçük üyesi olan curanın özel bir türü veya genel olarak "Telli Kur'an" olarak adlandırılan kutsal sazın sade bir versiyonudur.
1. Telli Kur'an Olması ve Kutsallığı
Alevi-Bektaşi inancında saz, sadece bir müzik aleti değil, kutsal bir simge ve "Telli Kur'an" olarak kabul edilir.
İnanç Kaynağı: Saz, ozanlar (zakirler) ve dedeler (pîrler) aracılığıyla Ehlibeyt sevgisini, On İki İmamı, deyişleri ve nefesleri (manevi şiirleri) topluluğa aktarır.
Canlı Kitap: Hz. Ali'ye atfedilen sözlerde geçen "Canlı Kitab-ı Kur'an" yorumuyla birlikte, sazın sesi ve sözü, manevi bilgeliğin kaynağı olarak görülür.
2. Cem Ayinlerinin Ayrılmaz Parçası
Saz, Alevi ibadet merkezi olan Cem'in en temel ve vazgeçilmez unsurudur.
Zakir (Ozan) Hizmeti: Dede veya zakir (saz çalan kişi), saz eşliğinde Duaz İmamları (12 İmama övgü), Deyişleri ve Semah ezgilerini icra ederek Cem'i yönetir. Sazın sesi olmadan Cem yapılamaz.
Toplumsal Rol: Saz, sadece ibadete değil, aynı zamanda küskünlerin barıştırılması (rızalık), görgü ve sorgu gibi toplumsal düzenin sağlandığı anlarda da manevi atmosferi yaratır.
3. Sembolik Anlamları
Bağlamanın ve özelde üç telli cüra sazının her bir parçası, inançla ilgili derin semboller taşır:
Üç Tel: Genellikle Allah, Hz. Muhammed ve Hz. Ali üçlüsünü temsil ettiği gibi, bazen "Yol-Erkan-İkrar" gibi temel inanç kavramlarını da simgeler.
Sap: Hz. Ali'nin kılıcı Zülfikar'ı veya Allah'ı (Elif'i) temsil eder.
Saygı: Saza ve onu çalana karşı büyük bir saygı gösterilir. Onu ayak altına almak büyük bir saygısızlık kabul edilir.
4. AP Aziz Dede Bağlamında
AP Aziz Dede'nin, ermiş, evliya ve pîr vasıflarına sahip bir zat olarak bu sade üç telli sazı taşıması ve kullanması, onun manevi liderliğinin gereğiydi. Sazı, gösterişten uzak, sade yaşam tarzının bir parçası olarak kullanarak, sözlü nasihatlerini bu kutsal çalgının sesi ve ritmiyle güçlendirmiştir. Bu, onun toplumla kurduğu manevi bağın en temel araçlarından biriydi.