Musahiplik: Yol Kardeşliği ve İkrarın Temeli
Alevilik, bireysel kurtuluş yolculuğundan çok, toplumsal ahlakı ve birlikteliği merkeze alan bir inanç sistemidir. Bu toplumsal yapının ve manevi dayanışmanın temel direği Musahiplik kurumudur.
Musahiplik, Arapça kökenli olup "sohbet arkadaşlığı, yoldaşlık" anlamına gelir, ancak Alevi-Bektaşi geleneğinde bu, sıradan bir dostluğun çok ötesindedir. Musahiplik, genellikle birbirine yakın yaşlarda ve evli olan iki ailenin, can-baş birliği yaparak ömür boyu sürecek yol kardeşi (ahiret kardeşi) olmayı ikrar etmesidir.
Musahipliğin Kutsallığı:
Dini İkrar: Musahiplik, Dört Kapı Kırk Makam yolunun Tarikat Kapısı'nda (İkinci Kapı) yer alan en önemli makamlardan biridir. Musahip olunmadan Hakikat yolunda ilerlemek mümkün değildir. Bir canın Musahibi yoksa, ona "Düşkün" (yoldan düşmüş) gözüyle bakılır ve Cem'e kabul edilmez.
Maddi ve Manevi Sorumluluk: Musahipler, hem maddi hem de manevi olarak birbirlerinin sorumluluğunu üstlenirler. Zor gününde birbirine destek olmak, borçlarını ödemek, çocuklarını kendi çocukları gibi görmek, hatta birbirlerinin ayıplarını örtmek bu ikrarın gereğidir. Musahipler, "El ele, el Hakk'a" düsturuyla hareket eder.
Hüseyin'i İkrarı: Musahiplik, Kerbela'da İmam Hüseyin'in yanında can veren yetmiş iki Can'ın birbirine olan bağlılığının ve sadakatinin sembolik tekrarıdır. Bu, ölümüne bir sadakat ve kardeşlik yemini olarak görülür.
Görgü Cem'i: Toplumsal Muhasebe ve Temizlenme
Görgü Cem'i, Aleviliğin adalet ve hesaplaşma mekanizmasıdır. Bu, sadece bir ibadet değil, aynı zamanda Alevi toplumunda toplumsal düzenin ve ahlaki saflığın korunduğu, bir nevi manevi mahkemedir.
Görgü Cem'i, genellikle belirli dönemlerde ya da bir canın yola kabul edilmesi, Musahip olması gibi önemli kararlar öncesinde yapılır. Görgü Cem'inin temel amacı Rızalık Şehri ilkesini hayata geçirmektir.
Görgü Cem'inin İşleyişi:
Mürşit ve Pirin Rolü: Cem'e, Dede (Mürşit) başkanlık eder. Dede, Ehli-Beyt soyundan gelen, bilgili ve adil kişiliğiyle tanınan manevi liderdir. O, İmam Ali’nin adaletiyle hükmetmekle yükümlüdür.
Düşkünlük ve Sorgulama: Cem'de sorgulanan canlar, Dara Çekilir. Dede, canların "haktan ve kuldan" herhangi bir borcu, kırgınlığı, suçu veya ayıbı olup olmadığını sorgular. "Eline, Diline, Beline" sahip olup olmadığı sorulur.
Hak ve Hukuk: Eğer bir canın başka bir can ile hukuki, mali ya da manevi bir sorunu varsa (örneğin; iftira, borç ödememe, kalp kırma), bu sorun Dede'nin huzurunda çözülür. Rızalık sağlanmadan, yani mağdur olan can "hakkımı helal ettim" demeden, sorgulanan canın günahı affolmaz ve Cem’e katılamaz.
Düşkünlükten Kaldırma: Ağır ahlaki kusurları olan (hırsızlık, adam öldürme, zina vb.) canlar, bir süreliğine Düşkün ilan edilerek toplumdan ve Cem'den dışlanabilir. Bu, o canın kendini düzeltmesi için verilen bir fırsattır. Eğer can hatasını anlar, tövbe eder ve mağdur ettiği canlardan Rızalık alırsa, Dede'nin kararıyla yeniden Düşkünlükten Kaldırılır ve yoluna dönebilir.
Rızalık Şehri: Adaletin Nihai Amacı
Hem Musahiplik hem de Görgü Cem'i, Alevi inancının en temel etik ilkesini, yani Rızalık Şehri'ni kurmayı hedefler. Rızalık, sadece bir hoşnutluk değil, Allah'a, topluma ve kendine karşı tam bir helalleşme ve uzlaşma halidir.
Aleviler, Hz. Hüseyin'in Kerbela'da zulme karşı duruşunu rehber edinerek, adaletin insanlar arasında da tesis edilmesi gerektiğine inanırlar. Bir can, dünyada başkasının hakkını yemişse, o hak ahirete kalmaz; Cem’de, canlı canlı hesaplaşılır ve helalleşilir.
Bu iki kurum (Musahiplik ve Görgü Cem'i), Aleviliğin, İslam'ın sadece şekli kurallarına değil, aynı zamanda sosyal adalet ve ahlaki temizlik özüne sıkı sıkıya bağlı olduğunu gösteren en güçlü pratiklerdir.
Sonraki Bölümde: Cem'de yerine getirilen hizmetler ve Rızalık ilkesinin derinliği olan Hizmetler ve Rızalık Şehri konusu ele alınacaktır.