“kendini orman sanan çöl yanımıza iyi gelecek; sözün arkasında ne var, hergün acıyorken lirik gövdemiz?... sürekli üşüyorsak, gururla taşıyorsak yaramızı, lanet olası ikiyüzlülük pençesini geçirmek için hazır bekliyorsa ‘insani olan herşey’ erozyona uğramışsa, sistem hepimizin ruhunu işgal edecek kadar canavarlaşmışsa, işte burada gerçek sanat, yazılan şiirler bir nebze olsun kalbimize iyi gelebilir diye düşünüyorum.”¹

Yaşadığımız dünya acıların, korkuların, umarsızlıkların, yalnızlıkların, ölümlerin, ruhsal yaralanmaların... gederek arttığı bir süreci dayatıyor bize. Uluslarası sermeyenin tüm dünyayı kasıp kavuran emperyalist politikaları yalnızca ekonomik yoksullaşmayı değil; yarattığı çaresizlik kültürü, önerdiği yaşam biçimi, piyasacılığı kutsayan günlük dil ve ahlak anlayışı ile insanlık dışı olay ve olguları kanıksamayı beraberinde getiriyor.

Günümüzde tam anlamıyla sermaye emperyalizmi yaşanmakta; emperyalizm kendisini sömürgeleştirdiği coğrafyalarda askeri yöntemlerden çok kültürel yöntemleri kullanarak kendisini işgal ettiği coğrafyanın kurtarıcısı- geliştiricisi olarak göstermektedir. Şu an yaşadığımız (tüm dünyanın yaşadığı) budur. Tüm kitle iletişim araçları kullanılarak haberlerle, spor-magazin yapımlarıyla, kitap ve dergilerle...toplumun bilinci dondurulmakta, düşünme-değerlendirme yeteneği köreltilmekte, içinde yaşadığımız olumsuz koşulların nedeni olan sermaye politikaları ya görünmek kılınmakta ya da değişmez (doğal) durum olarak sunulmaktadır. Bu yüzden yaşamın insanileşmesi ve insanın özgürleştirilmesi süreci tek başına siyasetin, ekonomik-demokratik örgütlerin değil sanatın) şiirin de sorunu ve önceliğidir, çünkü; “Şiir dili de, zamanı da süzer. Şiirde dil, bir an’ın adıdır, şair yaşamın gerçekliğini bilincinde çok boyutlu bir biçimde sorgular. Algıladıklarını tarihsel, eytişimsel, sosyolojik, toplumsal, ideolojik ve diğer boyutlarıyla düzene sokar.”²

Sanatçı yapıtı ve yapıtını yarattığı araçlarla yaşam karşısındaki tutumunu da ortaya koymuş olur. Tarihsel süreç bu tutumun egemenlik ilişkilerinden bağımsız fakat evrensel insani değerlere bağımlı olunması gerektiğini göstermektedir.bu yüzden sanat (ve sanatçı) muhaliftir. Eşitsizliğe, ayrımcılığa, sömürüye, ölümlere yol açan koşullara ve o koşulları yaratan ideolojik-kültürel-sosyal-ekonomik yapılara, değerlere karşı çıkmak sanatın kaçınılmaz gereklerinden biridir. Politik-ideolojik olmamak adına kolaycılığa kaçarak eğlence, ham vatan-millet edebiyatı yapmak var olan egemenlik ilişkilerine, o ilişkilerin toplumsal sonuçlarına sermaye lehine (güçlüden yana) taraf olmak anlamına gelir. “Edebi eserde gerçek gerçekliğin, yazarın yaratıcı gücü sayesinde dönüştüğü yeni gerçeklik”³ kanıksamaya karşı sorgulamayı, kabullenmeye karşı başkaldırıyı, yalnızlığa çoğullaşmayı, eylemsizliğe karşı tepki göstermeyi... sağlamalı, yeri düşünce biçimlerine kapı açabilmelidir.

Elbette bunların yanında şiirin biçim, kurgu, dize yapısı, ses, imge gibi önemli unsurlarını yok saymıyorum. Söylemeye çalıştığım şey; şiirin (sanatın) yaşamla olan bağının koparıldığı ve yalnızca eğlence, uyuşturma, slogan vb. aracına indirgendiği, bu yolla düşünmenin, düş kurmanın, özgürleşmenin, insaniliğin....unutturulup çaresizliğin öğretildiği (içselleştirildiği), sermaye emperyalizmin kültürünün olağanlaştırılmaya çalışıldığı koşullarda şairin ve şiirin yükümlülüğünü anımsatma çabasıdır. Çünkü; “şiirsel anlam, dünyayı yanılsamaya uğratır, verili optik ayarı bozarak yeniden kurar, biçimler.”4

Bu yüzden şiir bir karşı dil yaratırken, sözün-sözcüğün görünen-bilinen anlamının dışında sözün içinde barındırdığı görünmeyen-bilinmeyen anlamı açığa çıkararak bugün yaşamın içinde bulunan fakat görülmeyen yeni yaşam seçeneklerine de kapı açmalıdır.

salim çalık

Dipnotlar:
1) Sabit Kemal Bayıldıran, Yazı Üzerine Yazı II:Karşıyaka Şiir Kurultayı Hazırlayan: Veysel Çolak- sf.51
2) Necmi Selamet, Şiirin Kıyı Dili, Hazırlayan:Veysel Çolak (Karşıyaka Belediyesi Şiir Atölyesi)
3) Gürsel Aytaç, Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimi- sf. 153
4) Celal Soykan, Yazı Üzerine Yazı II:Karşıyaka Şiir Kurultayı Hazırlayan: Veysel Çolak- sf.110