Bilginin üretilip depolandığı, saklandığı ve tekrar kullanıma sunulduğu yerler olan kütüphaneler, günümüzde devasa bilgi merkezleri haline dönüşmüşlerdir. Günümüzde kitapların (basılı yayınlar) bir kısmı kağıt baskıdan çıkarak, sanal ve saydam yapılı mater-yallere (CD, CD-ROM, DVD, VCD vb.) aktarılarak elektronik kitap /e-kitap formatı haline dönüşmüşlerdir. E-Kitap (Elektronik Kitap): Kâğıt yerine elektronik dokümanlar olarak karşımıza çıkan e-kitap; bilgisayar veya diğer elektronik araçlar yardımıyla okunabilen bir üründür. Elektronik Yayıncılık: Bilgilerin/belgelerin elektronik ortamlar ya da ağlar ara-cılığı ile dağıtımı, arşivlenmesi ve belgelere erişilmesine elektronik yayıncılık denilmektedir. Bu gelişmeyle birlikte, kütüphaneler de elektronik ortama doğru taşınma yoluna girmişlerdir. Böylelikle duvarsız sayısal (dijital) kütüphaneler doğarak intra / internet bilgisayar ağları ile birlikte kütüphaneler insanlığın hizmetine girmiştir.
Elektronik Kütüphaneler: Değişen dünya ve gelişen teknoloji bireyler gibi kurumları da etkilemiş ve değişime zorlamıştır. Bu değişim döngüsünde teknoloji ile birlikte kütüphaneler de yer almışlardır.Yeni bin yılın teknoloji harikası olan bilgisayar ve internet teknolojisi, inanılması güç birçok gelişmeyi insanlığın hizmetine sunmuştur.
Bilgi kaynaklarının toplandığı, kullanıcıların ihtiyaçları doğrultusunda bilgi kaynaklarını sağlayan, belirli yöntem ve tekniklerle bunları düzenleyen, kullanıcılarına her türlü bilgi hizmeti veren kurumlar olan kütüphaneler bilgisayar teknolojisini kullanarak, klasik anlamdaki kütüphanecilik anlayışından çıkarak bilgisayara bağlı elektronik (sayısal, dijital) bilgi merkezleri olmaya doğru yönelmişlerdir.
Teknolojiye bağlı olarak üretilen, depolanan ve kullanıma sunulan bilginin bilgisayarlara yüklenerek kullanıcılara yakın ve uzak erişimli (intranet & internet) aktarılmasıyla birlikte “elektronik kütüphanecilik” terimi ortaya çıkmıştır.
Elektronik kütüphanelerde ana unsur; insan ve bilgisayardır. Elektronik kütüphanelerde veriler bilgisayara yüklenerek, interaktif bilgi aktarımı dijital ortamda sağlanmaktadır. Buna bağlı olarak elektronik kütüphaneleri; basılı medya, çevrimiçi indeksler, tam metin tarama ve erişim, otomatikleşmiş sistemler, bilgisayara dayalı karar verme ve bilginin intranet ve internet ortamında sunulmasını sağlayan duvarsız bilgi merkezleri olarak nitelendirebiliriz. Elektronik kütüphanecilikte kitaplar, dergiler, tezler ve diğer materyaller e-kitaplar, e-dergiler, e-tezler’e dönüşmektedir.

E-Kitapların basılı kitaplara göre avantajları şunlardır:
1-Kâğıt, cilt, baskı maliyeti olmadığı için, basılı kitaplara göre çok daha ucuzdur ve
dağıtımında da büyük avantajları vardır.E-Kitaplar internet üzerinden dağıtılabildikleri için, okurlar istedikleri kitaba kısa sürede sahip olabilmektedirler.
2-Basılı kitapların aksine, e-kitaplar internet üzerinden herhangi bir sitede satılabilir ve okuyucular kredi kartı ile bunları anında satın alabilirler.Ya da bilgisayarına indirip oradan okuyabilirler.
3-E-kitap,hazırladığı kitabını maddî imkânsızlıklar sebebiyle yayınlayamayan yazar-lar için de büyük fırsattır.Kendi kitabını elektronik kitap olarak hazırlayıp, internette dağıtabilirler.
4-E-kitap basım, dağıtım, v.b. ek maliyetler olmadığı için son derece ucuz,hatta çoğu zaman da bedava dağıtılabilmektedirler.Bu da okuyucu açısından önemlidir.
5-E-kitap, kâğıt kullanılmadığı için, çevreciler tarafından da desteklenmektedir.
6-E-Kitap ile kitapların hacmi de küçülmüştür.Birkaç yüz gramlık bir cihaz; üzerinde ciltler dolusu kitabı barındırabilmektedir.
7-E-kitap, yayıncı etkisi de olmadığı için, herkes kendi kitabını özgürce yayınlayabilir. Bu da fırsat eşitliği sağlar.

E-Kitapların Dezavantajları şunlardır:
1-Klasik okuma alışkanlığı kazanmış okuyucuların çoğu, kitabı bilgisayar ekranında okumaya karşıdırlar.Göz sağlığı için de sakıncalıdır.
2-E-kütüphanelerin (sanal kütüphane), niteliksiz kitaplarla dolması gibi bir tehlike söz konusudur.Yayınevinin bir kitabı yayınlamadan önceki yaptığı titiz seçim, nitelik ve içerik kalitesi üzerindeki hassasiyeti, burada devreden çıkıyor.Ayrıca bilgi kirliliği tehlikesi de var.
İnternet üzerinden bilgiye ulaşımda olumlu ve olumsuz noktaları karşılaştıracak olursak;
Olumlu Noktalar Olumsuz Noktalar
1- Herkese açıktır. 1.Denetimsizdir.
2-Paylaşımcıdır. 2-Bağımlılık yaratır.
3-Etkileşimcidir. 3-Bilgiler karmaşık ve şüphelidir.
4-Eşitlikçidir. 4-Özel hayatı/hakları tehdit edicidir
5-Zamandan bağımsızdır. 5-Yalnızlaştırıcıdır.
6-Eğitici ve öğreticidir. 6-İstismara müsaittir.
7-Eğlencelidir. 7-Kaygı vericidir.(Devlet,aile,vb.için)
8-Sosyal denetleyicidir. 8-Zararlı bilgiler çok fazladır.
9-Hızlıdır. 9-Yalancı bir ortam da sunabilir.
10-Bilgi Toplumu açısından 10-Zaman öldürücüdür.
vazgeçilmezdir.
Ancak, bilinçli bir internet kullanımı sayesinde,olumsuz etkiler en aza indirmek de müm-kündür.Bilinçsiz bir internet kullanımının insan sağlığı bakımından da yaratacağı olumsuz etkileri söylemek gerekiyor.

Ali AKSAKAL
İzmir İl Kültür ve Turizm Şube Müdürü