İslam dininde Müslümanların özellikle Hristiyan ve Musevi inancına sahip kişilerle olan ilişkileri üzerine yapılan yorumlar tarihsel olarak farklılıklar göstermiştir. Bununla birlikte Maide Suresi’nde yer alan bazı ayetler zaman zaman yanlış anlaşılmakta ve bu yanlış anlamalar Müslüman olmayanlarla ilişkilerin sınırlarını belirlemek amacıyla kullanılmaktadır. Ancak bu tür yorumlar İslam’ın temel öğretileri ve Kur’an’ın kapsamlı mesajı ile her zaman uyumlu olmayabilir.
1. Maide Suresi 51. Ayetinin Yanlış Yorumlanması
>"Ey iman edenler! Yahudileri ve Nasranileri veliler edinmeyin. Onlar birbirlerinin velileridir. Ve sizden kim onları kendine veli yaparsa şüphesiz o onlardandır. Şüphesiz Allah zalim kavmi doğru yola iletmez." Maide Suresi’nin 51. ayeti genellikle "Müslümanlar, Hristiyan ve Musevilerle dost olamazlar" şeklinde yanlış bir şekilde yorumlanmaktadır. Ancak bu ayette geçen Evliyâ’" (أولياء) kelimesi Arapça kökenli olup, "veli" kelimesinin çoğuludur. "Veli", dost, yardımcı, koruyucu, destekleyici kişiler, müttefikler, sahip, efendi, rehber, yöneticiler, yakın anlamlarına gelir. "veli" kelimesi "dost" anlamına gelmekten ziyade daha çok bir yönetim ilişkisini ifade etmektedir. Burada Allah Müslümanlara, Hristiyan ve Musevilerin yönetiminde olmamaları gerektiğini bildiriyor çünkü bu durumda Müslümanların dini özgürlüklerini ve ibadetlerini yerine getirmeleri zorlaşabilir. Bu ayet özellikle çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu toplumlar için geçerlidir. Farklı inançlara sahip insanlar, devlet yönetiminde yer alabilirler ancak bir Müslüman toplumda Müslümanlar için en uygun yönetim İslamî kurallara dayalı bir yönetimdir. Ayetin vurguladığı şey Müslümanların inançlarını ve düzenlerini tehdit edebilecek bir yönetim altında olmamaları gerektiğidir.
2. Dostluk Kavramı ve Kitap Ehliyle İlişkiler
Kur’an’ın diğer ayetlerinde ise kitap ehliyle (Hristiyan ve Museviler) olan ilişkiler farklı bir şekilde ele alınmaktadır. Örneğin Bakara Suresi 282. ayetinde geçen "veli" kelimesi "dost" anlamı taşımamakta "güvenilir kişi" anlamında kullanılmaktadır. Bu İslam’ın inanç farklılıklarına rağmen iyi ve dürüst insanlarla iyi ilişkiler kurulmasına yönelik mesaj verdiğini göstermektedir. >"Ey iman edenler! Birbirinize borç verdiğiniz zaman belirli bir süreye kadar onu yazın. Aranızda bir yazıcı adaletle yazsın ve yazıcı Allah’ın kendisine öğrettiği şekilde yazmaktan kaçınmasın. Üzerinde hak olan kimse Efendisi olan Allah’tan korksun yazdırsın. Ondan hiçbir şeyi eksik etmesin. Eğer borçlu olan kimse aklı ermez veya zayıf veya kendisi yazdırmaya güç yetiremeyecekse onun velisi adaletle yazdırsın."(Bakara Suresi 282. ayet) Ayrıca Ali İmran Suresi 113. ve 75. ayetlerinde kitap ehli olan bazı insanların dürüst ve güvenilir oldukları vurgulanmaktadır. Bu ayetler İslam’ın yalnızca inanç farklılıklarına bakarak insanları dışlamadığını aksine ahlaki değerlere ve sadakate büyük önem verdiğini ortaya koyar. Yani bir kişi Hristiyan ya da Musevi olsa bile eğer dürüst ve güvenilirse onunla iyi ilişkiler kurmak mümkündür.
3. Müslüman Olmayanlarla Dostluk ve Evlilik
Kur’an müşriklerle evlenmeye yönelik bazı yasaklar getirse de kitap ehliyle evlilik yasağı söz konusu değildir. Müşrik ortak koşan demektir. Müslümanlar arasında da müşrikler vardır. Müslüman erkeklerin kitap ehli kadınlarla evlenmelerine izin verildiği görülmektedir. Bir Müslüman erkek bir Hristiyan ya da Musevi ile evlenmek istese bu kişiyle dostluk kurmak ve tanışmak gerekir. Bu durumda dostluk bağları kurularak evlilik gerçekleştirilmesi mümkündür. Evlilik her iki tarafın da inançlarına saygı göstererek yapılabilir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta her iki tarafın da dini özgürlüklerinin korunmasıdır. Ancak müşriklerle evlilik söz konusu olamaz. Hristiyan ve Musevilerden şirk koşmayanlar müşrik değildir. Ancak Müslümanlar arasından dahi olsa Allah’ın hükmünde ortaklar edinen, şeyhlerden örneğin Abdulkadir Geylani’den medet dileyenler şirk koştukları için müşriktir. Hristiyanlar ve Musevilerle kurulacak dostane ilişkiler, hem barışın tesisi hem de İslam’ın tanıtımı açısından önemli bir rol oynar. İslam’ı bir düşmanlık dini gibi gösteren algıların kırılması ve hakikatin yayılması, ancak basiretli bir dostluk ve diyalog zeminiyle mümkündür. Kur’an’da Maide Suresi 82. ayette, Hristiyanların Müslümanlara karşı sevgiye en yakın topluluklar arasında olduğu belirtilir. Bu ayet, dostluk kapısının tamamen kapatılmaması gerektiğine, bilakis diyalog için uygun zeminlerin oluşabileceğine işaret eder. Özellikle bazı Hristiyan ve Musevilerin teknoloji, iletişim ve bilimsel gelişmelerden uzak yaşamları, onların İslam’dan haberdar olmamalarına neden olabilmektedir. Bu gibi durumlarda yüz yüze dostane ilişkiler, İslam’ın mesajının ulaştırılmasında hayati bir önem taşır. Televizyon, internet ya da dijital platformlarla erişilemeyen bireylere ancak bire bir ilişkiler ve samimi dostluklarla ulaşmak mümkündür. Bu açıdan bakıldığında, onlarla kurulacak dostluk sadece bir sosyal yakınlık değil, aynı zamanda bir tebliğ vesilesi, bir rahmet kapısıdır. İslam’ın mesajı, korkutarak değil, sevdirerek yayılır. Bu nedenle Müslümanlar, önyargılardan arınmış şekilde diğer inanç mensuplarıyla ilişki kurmalı, barışçıl bir tutum içinde onları anlamaya çalışmalı ve hakikati onlara ulaştırmalıdır. Unutulmamalıdır ki birçok insan, Müslümanları tanıdıkça İslam’la tanışmıştır. İyi bir Müslüman, sadece ibadetleriyle değil, ahlakıyla, adaletiyle ve merhametiyle de tebliğ eder. Haliyle Hristiyanlar ve Musevilerle kurulacak hikmetli bir dostluk zemini, sadece dünya barışına katkı sağlamakla kalmaz; aynı zamanda onların İslam’la tanışmalarına, önyargıların kırılmasına ve hakikatin tanıtılmasına da vesile olur. İslam’ın evrensel rahmeti, bu hikmetli dostluklarla daha geniş kitlelere ulaşacaktır. Sonuç olarak İslam Müslüman olmayanlarla ilişkilerin sağlıklı bir şekilde kurulmasına hoşgörü ve anlayışa dayalı bir yaklaşım sergilemektedir. Kur’an’da özellikle kitap ehli ile olan ilişkilerde dini farklılıklara rağmen ortak değerler üzerinden bir anlayış geliştirilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Dostluk ve ilişki kurma sadece inanç farklılıklarına değil insanın genel ahlaki değerlerine dürüstlüğüne ve sadakatine dayanmalıdır. Bu İslam’ın farklı inançlar ve kültürler arasında barışçıl ve yapıcı ilişkilerin kurulmasını teşvik eden mesajıdır.