Atatürk, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasının ardından cehaletle savaşmaya büyük önem vermiştir. Üstelik bunu sadece kendisinin veya yakın arkadaşlarının görüşleriyle değil, işin ehillerinin fikirlerini alarak yapmıştır. 1931’de Cenevre Üniversitesi öğretim üyelerinden Prof. Albery Malche’nin Türkiye’ye davet edilmesi de bu kapsamdadır.

Şimdi Gazi Paşa’nın ağzından millet ve Türklük kavramlarına olan bakışını görelim. Aşağıdaki dört sözde Atatürk’e aittir:

’’Zengin bir hatıra mirasına sahip bulunan beraber yaşamak hususunda ortak arzu ve kabulde samimi olan ve sahip olunan mirasın korunması hususunda iradeleri ortak olan insanların birleşmesinden meydana gelen topluluğa Millet adı verilir.’’

’’Dini, mezhebi, dili ne olursa olsun kendini Türk olarak gören ve Türk gibi yaşayan herkes Türktür.’’

’’Bize milliyetçi derler, fakat biz öyle bir milliyetçiyiz ki, bizimle işbirliği eden bütün milletlere hürmet ve riayet ederiz.’’

’’İşte bizim tarihimiz, Türk tarihi, bu bilim belgelerine dayanır. Yeter ki, bu günün aydın gençliği, bu belgeleri aracısız tanısın ve tanıtsın.’’

Bu sözlerden de anlıyoruz ki, Atatürk ve Cumhuriyet’i kuran kadroların aklında kafatasçı, ırkçı bir Türklük veye millet tanımı yok. Atatürk’ün milliyetçiliği, kendisininde belirttiği gibi saldırgan değil barışçıdır, birlik ve beraberliği esas alır, diğer ulusların haklarına saygılıdır. Irkçılığa karşıdır ve demokratiktir.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında halkın aydınlanmasında emeği geçen kadroların hazırladığı ders kitaplarını incelemek de bize fikir verebilir. Atatürk bu kitapların hazırlık aşamasında da aktif olarak yer almıştı. Mesela 1933’te ortaokul öğrencilerine okutulan tarih kitaplarının 1. cildine bakalım. Kitabın 10. sayfasında geçen bir cümle şöyledir:

’’Hürriyetine kavuşan millet, memleketin idaresini de doğrudan doğruya eline aldı. Padişahlık yerine milletin hakimiyeti ve Cumhuriyet ilan edildi.’’ Ardından yapılan inkılaplar sıralanır ve bu büyük değişikliklere ’’Büyük Türk inkılabı’’ adı verildiği anlatılır:

’’Bu inkılap, bu ileri atılış sayesinde Türk milleti benliğini anladı. Şimdi milletler yarışına karışmış, aklın gösterdiği yolda koşuyor...’’