HAN DUVARLARI BELGESELİ

Han duvarları, Faruk Nafiz Çamlıbel’in ünlü şiiri. Bir manzum hikaye. Memleket Şairi Faruk Nafiz Çamlıbel bu şiiri Ankara’da odasına kapanıp dört günde yazmış ve Osmanzade Hamdi Bey’e ithaf etmiş. Kendisi öyle diyor. Yalan söyleyecek değil ya!

Han Duvarları, Türk Yurdu Dergisi’nin 1925 Ocak sayısında yayınlandı. Diyor ki Faruk Nafiz Çamlıbel: “Birisi görecek diye utanıyordum. Yazıp dergiye gönderdim. Şiir yayınlanınca çok beğenildi.”

Han Duvarları mesnevi biçiminde beyitlerle yazılmış. Beyitlerle yazılan asıl metinde 7+7=14’lü hece ölçüsü kullanılmış. Asıl metnin içindeki koşma ise dörtlüklerden oluşuyor. 11’li hece ölçüsüyle yazılan bu koşma Maraşlı Şeyhoğlu’nun. Koşma, Han Duvarları’na 1936’da eklenmiş. Han Duvarları’nın tamamı 140 dizeden oluşuyor.

Hikayesine gelince, yıl 1922. Faruk Nafiz Çamlıbel Kayseri Lisesi’ne edebiyat öğretmeni olarak atanır. Trenle gelir Ankara’dan Ulukışla’ya. Ulukışla’dan bir yaylı at arabasıyla düşer Kayseri yoluna. Bu yolculuk tam üç gün sürer. Bu yolculuğu anlatır Han Duvarları’nda Faruk Nafiz Çamlıbel. Yolculuk esnasında hanlarda kalır geceleri. Anadolu’yla yüz yüzedir. Gurbettedir. Yalın bir dil, lirik bir söyleyişle duygularını dizelere döker.

Han Duvarları’nı belgesel film yapmış Dursun Özden. Yapım yılı 2016. Metin yazarı ve yönetmen de kendisi. Gürsel Fırat canlandırmış Faruk Nafiz Çamlıbel’i. Nur Subaşı da şiiri seslendirmiş.

Han Duvarları belgeseli emek verilmiş. Çok iyi niyetli bir çalışma. Ama açık söyleyeyim. Beni tatmin etmedi. Belgesel başlarken Ulukışla’daki Öküz Mehmet Paşa Kervansaray’ı ön plana çıkıyor. Faruk Nafiz Çamlıbel’in Han Duvarları’nı burada yazdığı belirtiliyor. Dursun Özden diyor ki: “Faruk Nafız (Nafiz) Çamlıbel Öküz Mehmet Paşa Kervansarayında konuk olmuş, bu kışlada Han Duvarları şiirini yazmıştır."

Hayır kardeşim! Alakası yok. Bu handa kalıp kalmadığı belli değil. Niğde’de ve İncesu’daki hanlarda kalıyor Faruk Nafiz Çamlıbel. Han Duvarları’nı Ankara’da evinde yazmış. Faruk Nafiz’in kendi ifadesi.

Niğde’de Şehir Gazetesinden mübadele haberi okuyor Faruk Nafiz Çamlıbel handakilere. Yıl 1922. Mübadele yok daha. Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi veya Değişimi; 30 Ocak 1923 tarihinde Lozan’da yapılan ve resmi adı “Yunan ve Türk halklarının mübadelesine ilişkin sözleşme ve protokol” olan sözleşme gereğince yapılmış. Burada Faruk Nafiz Çamlıbel’in saz eşliğinde “Uzun İnce Bir Yoldayım”ı okuması da ilginç geldi bana. Âşık Veysel 1922’de bu şiiri söylemiş miydi? Ne dersiniz? Ben söyleyeyim. Söylememişti. Çünkü şiirin bir dörtlüğü şöyle:

“Kırk dokuz yıl bu yollarda

Ovada dağda çöllerde

Düşmüşem gurbet ellerde

Gidiyorum gündüz gece”

Âşık Veysel 1884 doğumlu. Şiiri 49 yaşında iken söylemiş. Buna göre şiirin söyleniş tarihi 1933 olur.
Niğde’deki handan söz ederken Faruk Nafiz Çamlıbel “Beldenin viran hanı” diyor. Reşat Nuri Güntekin Anadolu Notları’nda bu hanla ilgili bir yaşanmışlığı anlatmış. Reşat Nuri, Niğde’dedir. Niğdeli biri bu hanı gösterir ve der kİ Reşat Nuri’ye:

-İşte Faruk Nafiz’in hanı.

Reşat Nuri şaşırır. Faruk Nafiz Çamlıbel’in kaldığı han! Han Duvarları şiirinin kudreti Faruk Nafiz Çamlıbel’i Niğde’de han sahibi etmiş...

Bunları dinleyen bir başka Niğdeli:

-Yok yahu! O han falanındır, karşılığını verir.

Bu anekdot keşke belgeselde yer alsaydı. Ne kadar yakışırdı.

İncesu’daki handa Maraşlı Şeyhoğlu’nun han duvarındaki şiiriyle karşılaşır. Çok sarsılır Faruk Nafiz Çamlıbel. Hancıdan Şeyhoğlu’nu sorar. Aldığı yanıtla şok geçirir adeta. Şeyhoğlu hana sağ girmiş, ölüsü çıkmıştır. Şeyhoğlu’nun koşması okunmaz mı yahu? Hiç olmazsa bir dörtlüğü. Yok, okumadılar. Ben duymadım.

Ha, bir de bu koşmayı İsmet Nedim Hüseyni makamında bestelemiş. Bu ezgi ne güzel giderdi fon müziği olarak. Ama yok. Neden düşünülmemiş. Bilmiyorum. Mustafa Yıldızdoğan ve Aslan Şirikçi de mükemmel yorumlamış Han Duvarlaŕ’nı. Keşke bu seslere kulak verilseydi.

Bu belgesel, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Niğde Valiliği ve Ulukışla Kaymakamlığınca desteklenmiş. Kanımca acele edilmiş. Keşke aceleye getirilmeseydi. Kapsamlı bir araştırma yapılsaydı. Bu aksaklıklar olmazdı.

İşte böyle dostlar. Belgesel beni tatmin etmedi. Ama İsmet Nedim’in Han Duvarları şarkısını dinleyin lütfen. Mustafa Yıldızdoğan’ı, Aslan Şirikçi’yi... Ben beğendim . Eminim, siz de beğeneceksiniz.