Taşra Mevzusu

Taşra ve merkez tanımlaması veya ayrışması birçok alanda söylene gelmektedir. Daha çok devlet kurumları için taşra ve merkez tanımlaması yapılır. Bunun dışında merkez dergileri ve taşra dergileri sınıflaması da yapılmaktadır. Hukuki olarak başkent dışındaki yerleşim yerlerine taşra denir. En gelişmiş şehrimiz İstanbul dışındaki yerlere de taşra denir. Her medeniyetin her ülkenin kendine göre taşra sınıflaması vardır. Bu tarz ayrıştırmaları çok doğru bulmam esasen. Taşra kelimesinin itici bir boyuta da vardır aynı zamanda. gecekondu kelimesi gibi fakirliği, mahrumiyeti, medeniyetten uzaklığı çağrıştırır insanlara.

Taşralılık bakirliği de imler aynı zamanda. Az dokunulmuşluğun getirisi olan doğallığı yansıtır. Yanık yüreklerde de taşralılık vardır. “Taşralı bakış açısı” “taşralı ruh hali” gibi birçok tanımlamalar günlük konuşmalarımıza da yansır. Burjuva ile halk arasındaki sınıf ayrılığında halkı taşrada bulursunuz. Yerellik, yerlilik ifadeleriyle de yakınlığı vardır. Yerel halk, yerel düşünce gibi birçok sıfatlandırmalar da vardır. Pragmatist düşünce anlayışında olan insan için merkez ve taşra ayırımına ihtiyaç duyulmuş da olabilir. Daha çok tarım ve hayvancılıkla uğraşan köylü sınıfı ile bunun dışındaki işlerle uğraşan şehirliler arasındaki farklılıkları göstermek için yapılır bu sınıflandırma.

Kamuda yönetim üstten alta doğrudur. Bu sistemde taşra, yönetilen ve emir verilendir her zaman. Bizim gibi ülkelerde yönetim üstten aşağıya doğru olduğu için taşralık gerçeği daha görünürdür. Yönetimi daha çok alttan destekleyen sistemlerde taşralık ve merkez arasındaki makas daha dardır. Bizim gibi gelişmekte olan ülkelerde merkez çok hızlı ve dengesiz büyümekte, taşra ise bunun yanında çok geride ve birçok şeyden mahrum kalmaktadır. Bu büyüme kültür boyutuyla da farklılık arz eder. Şehirlerde hayat hızlı akarken taşrada hayat daha sakin ve yavaştır. Daha çok yaşa, konuma ve anlayışa göre şekillenen tercihlerde değişkenlik gösterir.

Merkezde yarışlar daha çetindir, taşrada ise yarış daha kolay ve makuldür. Başkentte ki bir okulun giriş puanı çok yüksek iken taşrada ki aynı ayar okulun puanı daha düşüktür. Bu nedenle istenilen puanları alamayan öğrencilerin tercihleri taşra üniversiteleri olmuştur her zaman. İstenirse bunun gibi örnekleri çoğaltabiliriz.

Merkezlerin genel müdürlüklerinde çalışan bir memur ile taşranın bir kasabasında görev yapan memuru tasavvur edin. Merkezde olmanın, tabiri caizse suyun başında olmanın avantajlarının yanında, küçük şirin bir kasabada çalışan insanın daha farklı avantajları vardır. Ülkemizdeki tercihler genelde merkeze yani bir anlamda daha gelişmiş olana doğru olduğu için taşra bu bağlamda pek tercih edilmez ve istenmez. Bunda daha çok iş, eğitim, sağlık gibi ihtiyaçlara daha çabuk ve daha geniş olanaklara ulaşılabilme isteği rol oynar.

Edebiyat dünyasında da merkez ve taşra kelimelerini sık sık duyarsınız. Bu dergi taşra dergisi, şu dergi merkez dergisi gibi türünden ayırımlar yapılır. Burada taşralık, az gelişmişliği, küçüklüğü, zayıflığı, çelimsizliği ifade eder. Şöyle ki merkez denen olgu neyse, merkezi de taşra beslemiyor mu? Katalizör görevi taşra değil mi? Taşra olmadan merkez olabilir mi türünden onlarca soru sorulabilir. Taşra dergisi olarak nitelendirilen bir dergi çok iyi ürünler sunabilir ve merkez denen dergileri birçok yönden geride bırakabilir. Peki o zaman taşralı olarak nitelendirilen dergi merkez dergisi mi olacak?

Taşra ve merkez ayrıştırması her zaman doğru bir sınıflandırma değildir Bu gibi sınıflandırmalara fazlaca takılmamak gerekir. Bu ifadelerin birini göklere çıkarmak diğerini kötülemek bizlere bir şey kazandırmaz. Sonuçta önemli olan insanın mutluluğu ve güzel yaşamasıdır. İnsan sağlıklı, mutlu, özgür hayatı nerede buluyorsa onun için geçerli yer orasıdır. Bunun adı şehir olmuş, köy olmuş, taşra olmuş, merkez olmuş hiç fark etmez.

İlkay Coşkun
25.05.2016