Bir Hint atasözü; “bir gün mutlu olmak isterseniz yeni bir elbise giyinin. Bir yıl mutlu olmak isterseniz evlenin. Bir ömür boyu mutlu olmak isterseniz, namuslu olun” der.
Hintlilere hak vermemek mümkün mü? Yaşadığımız dünyada utanmasını, hayasını yitiren insanlığın dramı ortada iken...
Utanma, sıkılma, ar, namus anlamına gelen haya canlılar içinde sadece insanlara bahşedilmiş bir özellik bir duygudur. O da küçük yaştan itibaren öğrenilir. Asıl olan her şeyden önce Allah’tan utanmasını öğrenmektir. Allah’tan gereği gibi utanmasını bilen insan, diğer insanlar arasında da haya sahibi olur. İnsanlara karşı haya; konuşmada, davranışta, yaşam biçiminde kendini gösterir. Allah’a karşı haya ise; O’nun kendini gördüğü bilinciyle, günah işlemekten kendini alıkoyması, bu durumu yaşantısına yansıtması ile gerçekleşir.
Medeniyetimiz haya üzerine kurulmuştur. Bu topraklar nakış nakış haya ve edeple inşa edilmiştir. Burnunun ucunu göstermekten haya eden ninelerimiz vardı .Bu günlere kolay gelmedik. Lakin şuan baktığımızda, haya etmekten utanmaktan utanan, her türlü hayasızlığı sadece izleyen, sorgulamaktan, hesap sormaktan yoksun, kutsal değerleri önemsemeyen bir toplum ile karşı karşıyayız.

Kendimizi kapitalist dünyanın aldatıcı süsüne kaptırdık gidiyoruz. Her şeyimizi paraya endeksledik. Bizi bir arada tutacak ne kadar güzel değerler varsa onları sıradanlaştırdık. İnsana saygı hak getire. Vicdansızlık, merhametsizlik, edepsizlik, riya,adaletsizlik, kap kaççılık, adam kayırma, diz boyu.Yolsuzluk rüşvet tavan yaptı. Rabbena hep bana demekten, yardımlaşmayı paylaşmayı unuttuk.
Toplum olarak öylesine kanıksadık öylesine kabullendik ki, utanmak, yüzümüzün kızarması şöyle dursun, görmezden anlamazdan geliyoruz çoğu şeyi. Hal böyle iken mutsuzluk ve huzursuzluk peşimizi bırakmıyor. Zira haya duygusundan yoksun olan insanlar mutlu ve huzurlu olamazlar.Onlar tedirgin,şüpheci,sıkıntılı, saldırgan ve güvensiz bir yapıya bürünmüştür. Hayasız davranışlarını sıradanlaştırır, karşı tarafa doğal bir eylem gibi aktarır. Dolayısıyla hayasını yitirenler düşünme kabiliyetini de yitirirler.
Utanmayan insan her şeyi yapar. “utanmıyorsan dilediğini yap!” ikazını büyüklerimizden duymuşuzdur. Çünkü utanmayan insan her türlüğü kötülüğü, edepsizliği, vicdansızlığı yapmaktan çekinmez. Bu duruma toplum da kayıtsız kalıp bana değmesin de ne yaparsa yapsın felsefesi ile yaklaşırsa artık çirkinliklerin önü alınmaz bir duruma gelmiş demektir. Haksız yere öldürülen savunmasız, zavallı çocuklar, kadınlar. Çöp kutularına atılan bebekler. Açlık ve soğuktan ölüme terk edilen hayatlar.Üç kuruşluk parası için öldürülen insanlar. Gözler önünde kaza geçirip acı içinde kıvranan insanları sadece izlemek veya başım belaya girer endişesi ile o halde bırakıp gitmek, tüyü bitmemiş yetimlerin hakkını gasp etmek, çalmak çırpmak... Toplumumuzda, insanın tüylerini ürperten kanını donduran öyle olaylara şahit oluyoruz ki, geldiğimiz ve gittiğimiz nokta hiç de iç açıcı bir geleceğe işaret etmiyor.

Oysa insanın en güzel süsüdür utanması, utancından dolayı yüzünün kızarması.İnsan olduğunun göstergesi. Utanmak insanın kalitesini gösteren bir güzelliktir.Utanan insan saygılıdır, edeplidir, faziletlidir, güzel ahlaklıdır. Vicdan merhamet sahibidirir . İnsana, hayvana, doğaya karşı merhametlidir. Emek vermediği şeye sahip olmak istemez. Hakkı ve halkı korur gözetir. Erdemli haya sahibidir.

Haya sıyrılmış inmiş, öyle yüzsüzlük ki her yerde
Ne çirkin yüzleri örtermiş, meğer o incecik perde
Vefa yok, ahde hürmet hiç, lafe-i bi medlul
Yalan raiç, hiyanet mültezem, heryerde hak meçhul
Ne tüyler ürperir ya rab, ne korkunç inkılab olmuş
Ne din kalmış ne iman, din harab, iman türab olmuş. /Mehmet Akif Ersoy

Muhabbetle,
Hanife Mert