Bacak bacak üstüne atmış, kırpıştırdığı mavi gözlerini süzerek röportajı yapan gazeteciye anlatıyordu;

-Ben zaten hep güzel bir çocuktum. Sonradan olunmaz ki! Bütün yarışmalarda dereceye girdim.

Uzun saçlarını eliyle geriye atıyor, kariyer planlarını bildiği kelimelerle anlatmaya çalışıyor, bir yandan ciddi ciddi genetik mirasına övgüler düzüyordu.

Kumandayı çocuklara bırakıp odadan çıkarken zihnim insan çeşitlerini sınıflandırmayla meşguldü.

Elimizdeki bilimsel verilerden, beyin gelişimini tamamlayana kadar kafatası kemiklerinin esneyerek genişlediğini biliyoruz. Ancak sanırım, doğarken tam tepede var olan delik, herkeste aynı ölçüde kapanmıyor.

Halk arasında “bıngıldak” ismiyle adlandırılan sözkonusu boşluğu erken kapanan insanları, cahil, tuhaf, anlayışsız gibi sıfatlarla nitelendiriyoruz. Bu onlara haksızlık aslında.
Tuhaf olan diğer kısım; Gelişimini hâlâ sürdüren, bıngıldağı tam kapanmamış olanlar. Hassas, sağduyulu, olgun tabir edilen güruh.

Birinci grup ne kadar özgüvenli, cesur, kendini beğenmiş ise, ikinci mütevazı grup o kadar hisli, mutsuz , çekingen.

Başarı birincilerde; para, şöhret, reyting… İkinciler gariban.

Masama oturup bilgisayarı kurcalıyorum bir yandan. Bertrand Russel’ın bir sözü, kafamda şimşek gibi çakıyor; “Dünyanın sorunu, akıllılar hep kuşku içindeyken aptalların küstahça kendilerinden emin olmalarıdır.”

Tanrı’nın bir hikmeti gibi posta kutuma düşen bir yazı açılıyor ekranda. Yapılan araştırma tam da bu konuyla ilgili.

“Justin Kruger ve David Dunning adlı ikiAmerika’lı psikiyatri uzmanı , benim yaşadığım bu ikilemi daha yoğun yaşamış olacak ki, on yıl kadar önce bir teori ortaya atmış:
"Cehalet, gerçek bilginin aksine, bireyin kendine olan güvenini artırır."

Ve bunun üzerine bir araştırma başlatılmış. Fizyolojik ve zihinsel alanda yapılan çeşitli uygulamaların sonucunda şu bulgulara ulaşılmış:

• Niteliksiz insanlar ne ölçüde niteliksiz olduklarını fark edemezler.
• Niteliksiz insanlar, niteliklerini abartma eğilimindedirler.
• Niteliksiz insanlar, gerçekten nitelikli insanların niteliklerini görüp anlamaktan da acizdirler.
• Eğer nitelikleri, belli bir eğitimle artırılırsa, aynı niteliksiz insanlar, niteliksizliklerinin farkına varmaya başlarlar.

Bitmedi...

Cornell Üniversitesi’ndeki öğrenciler arasında bir test yapılmış ve klasik "Nasıl geçti?" sorusuna öğrencilerden yanıtlar istenmiş...

Soruların yüzde onuna bile yanıt veremeyenlerin “kendilerine güvenleri” müthişmiş.Bu arkadaşların "testin yüzde altmışına doğru yanıt verdiklerini" düşündükleri; hatta "iyi günlerinde olmaları halinde yüzde yetmiş başarıya bile ulaşabileceklerine inandıkları" ortaya çıkmış.

Soruların yüzde doksanından fazlasını doğru yanıtlayanlar ise “en alçakgönüllü” denekler; soruların yüzde yetmişine doğru yanıt verdiklerini düşünüyorlarmış.

Tüm bu sonuçlar bir araya getirilmiş ve Dunning-Kruger Sendromu’nun metni yazılmış:

“İşinde çok iyi olduğuna” yürekten inanan ‘yetersiz’ kişi, kendini ve yaptıklarını övmekten, her işte öne çıkmaktan ve aslında yapamayacağı işlere talip olmaktan hiçbir rahatsızlık duymaz!
Aksine her şeyin hakkı olduğunu düşünür! Ancak bu ‘cahillik ve haddini bilmeme’ karışımı mesleki açıdan müthiş bir itici güç oluşturur. ‘Eksiler’ kariyer açısından ‘artıya’ dönüşür.
Sonuçta, ‘kifayetsiz muhterisler’ her zaman ve her yerde daha hızlı yükselirler…

Bu arada, gerçekten bilgili ve yetenekli insanlar çalışma hayatında “fazla alçakgönüllü’ davranarak öne çıkmaz, yüksek görevlere kendiliklerinden talip olmaz, kıymetlerinin bilinmesini beklerler...
Tabii beklerken kırılır, kendilerini daha da geriye çekerler... Muhtemelen üstleri tarafından da ‘ihtiras eksikliği’ ile suçlanırlar…”

Dehşetle yerimden kalkıyorum. Aklımdan binbir türlü yüz ve isim geçiyor. Bıngıldak tezimin doğru bir temel bulmasına sevinemiyorum bile. Bu sonuçlar çok korkutucu. “Bilenler”i mütevazılık illetinden kurtarmamız lazım.

Ülkenin geleceği tehlikede! Derhal önlem almalıyız. Bir “kafatası müdahalesi” olabilir mesela.

Televizyonun olduğu odanın önünden geçiyorum. Kanal değişmemiş. Aynı mankenin şımarık sesi;

-Evet, bir kitap yazmayı düşünüyorum.



Şule TEK