İlçeden gelen memur, köy meydanında siyah ceketinin düğmesini
ilikleyip kalabalığa baktı. Adı Sedat’tı. Genç, soğukkanlı ve görevini
ciddiyetle yapan biri olarak tanınıyordu. Yanında taşıdığı evrak çan
tası, köylüler için adeta bir hüküm kitabı gibiydi.
Muhtar Halil Efendi söze girdi:
“Buyurun Sedat Bey, köylülerimiz burada. Gereken belgeleri ha
zırladılar.”
Sedat memnun bir baş hareketi yaptı.
“Teşekkür ederim Halil Bey. Devletimizin son dönemde başlattığı
toprak reformu çerçevesinde, kayıtların güncellenmesi zorunludur.
Hepinizin belgelerini inceleyip kayıt altına alacağız.”
Kalabalığın içindeki mırıldanmalar, kaygıyı gizleyemiyordu. Ha
san, Sedat’ın bakışlarının kısa bir süreliğine Ayşe’ye takıldığını fark
etti. O bakışta tuhaf bir hesap vardı.
Ayşe öğretmen, köydeki tek eğitimli kadın olarak dikkat çekiyor
du. İlçeden atandığından beri, hem çocukların hem de yetişkinlerin
saygısını kazanmıştı. Ancak son zamanlarda, köye gelen yabancı
gözlerin ona farklı bir ilgiyle baktığı da konuşuluyordu.
Sedat belgeleri toplamaya başlarken, Bekir Ağa’nın sesi duyuldu:
“Sedat Bey, bizim sınır taşlarımız yerli yerinde. Dedelerimizden
kaldı. Bu işin altında başka bir şey yoktur, değil mi?”
Sedat, gözlüğünü düzelterek cevap verdi:
“Devletimiz her şeyi inceler Bekir Ağa. Endişeniz olmasın. Lakin
eksik ya da geçersiz kayıt varsa, kanun ne diyorsa o uygulanır.”
17
Sessiz Sofra
Bu söz, köylüler arasında yeni bir tedirginlik dalgası başlattı. Çün
kü çoğu ailenin elindeki belgeler, babadan kalma sözlü beyanlara ve
eski muhtarlık kayıtlarına dayanıyordu.
O sırada, köyün delisi Mahmut, meydanın kenarında yüksek sesle
bağırdı:
“Toprak, toprağın sahibini bekler! Gece gelenler gündüzü göre
mez!”
Kalabalık kısa bir sessizliğe gömüldü. Mahmut’un bu tür sözleri,
eskiden beri köyde kehanet gibi algılanırdı.
Sedat kısa bir gülümsemeyle başını salladı ve işine devam etti.
Fakat Hasan’ın içindeki huzursuzluk büyüyordu.
Akşam, Hasan evde düşünceler içinde otururken, annesi Emine
Hanım bir tabak sıcak çorbayla geldi.
“Ne oldu oğlum, neden düşüncelisin?”
“Anne... Bu devlet işleri kolay bitmeyecek gibi. Birilerinin top
raklarımızda gözü var sanki.”
Emine Hanım derin bir iç çekti.
“Toprak kadimdir oğlum. Üstünde yaşayan değişir, altında yatan
lar kalır.”
Bu sözler, Hasan’ın içindeki kuşkuları daha da derinleştirdi. Se
dat’ın gelişi, sadece evrak kontrolü meselesi değil, çok daha karanlık
bir hesabın başlangıcı gibiydi.
Halil başını hafifçe kaldırdı; gözleri boşluğa dalmıştı. Elif, baba
sının bakışlarını takip etti ama onun dalıp gittiği yerlere erişemezdi.
Çünkü o yollar, Halil’in çocukluk anılarına çıkan eski, tozlu yollardı.
Halil, bu köyde doğmuştu. Toprağın diliyle büyümüş, rüzgârla
konuşmuş, kışın ayazına, yazın sıcağına alışmıştı. Babası İsmail, sert
mizaçlı bir adamdı. Çok konuşmazdı; ama gözleri her şeyi anlatırdı.
Halil, çocukken babasının ellerine bakardı sık sık. Nasır tutmuş, çat
lamış eller… Emeğin, yoksulluğun ve gururun elleri.
18
Sessiz Sofra
“İnsanın toprağı olmalı oğlum,” derdi İsmail, “toprak seni doyu
rur. Ama önce sen onu dinleyeceksin.”
İsmail’in sözleri, Halil’in zihninde yıllar boyunca yankılandı.
Çocuk yaşta sabah ezanıyla birlikte uyanıp babasının peşinden tarlaya
koştuğu günleri hatırlıyordu. Küçük elleriyle çapayı tutmaya çalışır,
kolları çabuk yorulurdu. Ama babası, oğlunun alnındaki teri gördü
ğünde sadece başını okşardı.
“Alışacaksın,” derdi.
Ve alıştı.
Okula pek gidemezdi Halil. Köy öğretmeni iyi niyetliydi; ama tar
lada çalışmak çoğu zaman ders çalışmaktan önce gelirdi. Defterleri
samanlıkta unuttuğu çok gün olmuştu. Okuyamadı belki; ama topra
ğın, ağacın, yağmurun kitabını öğrendi.
Annesi Fatma Hanım ise evin gerçek direğiydi. Babasının sertliği
ne kadar keskinse, annesinin şefkati de o kadar yumuşaktı. Halil’in
çocukluk gecelerinde, sobanın başında dinlediği masallar, annesinin
ince sesiyle iyice büyülü bir hâl alırdı.
“Her işin içinde bir hayır vardır oğlum,” derdi annesi. “İnsan ne
kadar sıkılırsa sıkılsın, sabretmek lazım.”
Halil büyüdükçe anladı annesinin ne demek istediğini. Özellikle
babasının ani vefatından sonra...
O gün, Halil henüz on yedisindeydi. Bahar yeni gelmiş, erik ağaç
ları çiçek açmıştı. Babası sabah yine tarlaya gitmişti. Ama akşam
olunca dönmedi. Köyün gençleri, Halil’le birlikte tarlaya koştular.
Babasının bedeni, traktörün yanında hareketsiz yatıyordu. Kalbi dur
muştu.
Halil, o günden sonra kendini başka bir adam olarak buldu. Artık
tarlanın sahibi, evin direği oydu. Babasının yerini almak zorunda kal
mıştı. Henüz gençti ama omuzlarına yüklenen sorumluluk ağırdı. O
yıllar boyunca, yorgunlukla sabrı yoğurarak kendini büyüttü.
19
Sessiz Sofra
Emine ile o günlerin biraz sonrasında tanıştı. Genç kız, köye yeni
taşınan bir ailenin kızıydı. Elif’le yıllar sonra aynı sofra etrafında bir
leşecek olan o aşkın filizleri, işte o günlerde atıldı.
Emine’yi ilk kez köy çeşmesinde gördüğünde, içindeki yalnızlığa
bir ses yankı yapmıştı.
İlk bakışta sevda denir ya; Halil bunu o gün anlamıştı. Ama
fakirlik, cesareti törpüleyen bir kılıç gibiydi. Aylarca dile getiremedi
duygularını. Sonunda bir akşam, ay ışığında konuşma cesareti buldu.
“Seninle bir ömür kurabilir miyiz?” demişti Halil.
Emine’nin gözleri dolmuştu. “Kurabiliriz,” dedi.
Ve kurdular.
Şimdi, karşısında oturan küçük kızları Elif’e baktıkça, yılların yü
künü omuzlarında hissetse de kalbinde bir sıcaklık vardı. Babasının
öğrettiği toprak sevgisi, annesinin öğrettiği sabır, hepsi birleşmiş; bu
sıcak sofrada hayat bulmuştu.
Halil kaşığını yavaşça çorbaya daldırdı. Yüzünde ince bir tebes
süm belirdi. Sessizlik, geçmişle bugünün arasında bir köprü gibi sa
lınıyordu.
Kurak Mevsim
YASAK MEKTUP
Muhtar, sarı zarfı uzattı: “Devlet diyor ki: ‘Toprak kayması riski.
Köy boşaltılacak.’” Halil mührü parçaladı. Haritada kırmızı çizgiler
köyün etrafını sarmıştı. “Babamın kemikleri bu toprakta! Çadırda
doğdum, burada öleceğim!” Zarfı sobaya attı. Alevler, 1960 kışını
hatırlattı: Babasının donmuş cesedi, karda bir kara leke... Emine, ya
nan kâğıttan sıçrayan kıvılcımı eliyle söndürdü. Parmakları yanmıştı
ama hissetmedi.
20
Sessiz Sofra
KANLI MENDİL
*Emine, aynada saç diplerini kontrol ederken bir tutamı avucu
na döküldü. “Tıpkı annem gibi,” dedi sessizce. Telaşla saçını topuz
yaptı. Mutfakta domates sosu hazırlarken öksürük krizi tuttu. Mendile
sıçrayan kırmızı lekeleri görünce soğuk suya bastırdı. Halil içeri
girdiğinde mendili ateşe attı. “Neydi o?” – Domates. *Ateş, mendili
yutarken Emine’nin yüzüne turuncu bir ışık vurdu: Yalanının rengi.
YAĞMUR DUASI
Köy meydanında toplanan kadınlar, taşlara diz çöktü. Hoca dua
ederken Emine’nin dudakları kıpırdamadı. “Yağmur yağsa bile be
nim ekinim biçilmiş,” diye düşündü. Halil, uzaktan bakarken Elif’in
dua kitabındaki İstanbul fotoğrafını gördü. Sinirle toprağı tekmele
di: “Sen de mi?!” Kız, kitabı hemen kapattı. O anda rüzgâr, toz bu
lutunu halkın üzerine savurdu. Herkes öksürürken Emine’nin ağzına
kan doldu. Yutkundu.
GECE HESAPLAŞMASI
*Elif, gece Halil’in ceketini katlarken cebinden İstanbul
Üniversitesi kayıt belgesi çıktı. Tam saklarken Emine yakaladı: – Ka
çacak mısın? – Ölmek istemiyorum anne! Burası... çürüyor. *Emine
belgesi aldı, katladı, kızının cebine soktu: – Beni götür. *Elif şaş
kın: “Ne?” – Tedavi için. Kimse bilmeyecek. *Koridorda gıcırtı oldu:
Halil dinliyordu. Odasına çekilirken bıçakla parmağını kesti. Kanını
toprak saksıya damlattı: “Bak, ben hâlâ canlıyım!”
SON TESTİ
*Emine, kuyuda son testiyi çekerken başı döndü. Yere yığıldı. Ha
lil koşarak geldi. Onu kucaklarken entarisinin arkasındaki kan leke
21
Sessiz Sofra
sini gördü. “Bu domates değil,” dedi korkuyla. Emine gözlerini açtı: – Söyleyecektim... *Halil, testiyi kuyunun taş ağzına vurup kırdı. Kı
rıkları avuçlayarak: – Artık saklayacak suyumuz yok. Bölüm Final
Cümlesi: “Yalan, kuraklıktan beter bir düşmandı.”