Öz: Bu çalışma, Alevi-Bektaşi geleneğinin merkezinde yer alan "Rızalık" (karşılıklı razı olma) kavramını, Batı'da ortaya çıkmış iki farklı dini/etik sistem olan LaVeyan Satanizm ve Wicca (Modern Cadılık) ile karşılaştırmalı olarak inceler. Temel araştırma sorusu, bu üç sistemin bireyin hataları, sorumluluğu ve bu hataların toplumsal ilişkilerde nasıl telafi edileceği konusundaki yaklaşımlarının ne ölçüde örtüştüğü veya ayrıştığıdır. Alevi-Bektaşi öğretisinin kolektif ve toplumsal uzlaşma (rızalık) vurgusunun, Satanizm'in radikal bireyci ve kişisel sorumluluk anlayışı ve Wicca'nın "Zarar Verme" (Do No Harm) ilkesi ile olan diyaloğu analiz edilecektir. Çalışma, bu sistemlerin "kâmil insan", "kendi kendinin tanrısı olan birey" ve "doğayla uyumlu cadın" gibi ideal insan modelleri üzerinden bir etik haritası çıkaracaktır.

Anahtar Kelimeler: Rızalık, Alevilik-Bektaşilik, LaVeyan Satanizm, Wicca, Karşılaştırmalı Din, Etik, Telafi, Sorumluluk.

Giriş

Dinler ve etik sistemler, insanın hata yapma potansiyeline cevap vermek üzere çeşitli mekanizmalar geliştirmiştir. Anadolu merkezli, toplumsal uzlaşmayı (rızalık) merkeze alan bir sistem olan Alevi-Bektaşilik; 20. yüzyıl Amerika'sında doğmuş, bireyci ve maddeci bir felsefe olan LaVeyan Satanizm; ve yine modern dönemde canlanan, doğa-temelli ve büyüsel bir inanç olan Wicca, bu konuda birbirinden oldukça farklı cevaplar sunar. Bu makale, "Döktüğünü doldur, ağlattığını güldür" diyen Alevi-Bektaşi öğretisi ile "Sana yapılmasını istemediğini başkalarına yapma" diyen Satanist ilke ve "Hiç kimseye zarar verme" (The Wiccan Rede) prensibi arasındaki ortaklık ve farklılıkları ortaya koymayı amaçlar.

1. Bölüm: Temel Karşılaştırma Eksenleri: Birey, Toplum ve Hata

Kavram: Temel Etik İlke
Alevi-Bektaşilik: Rızalık, Eline-Beline-Diline Sahip Ol
LaVeyan Satanizm: "Sana yapılmasını istemediğini başkalarına yapma" (The Law of the Trait)
Wicca: "Hiç kimseye zarar verme, ne istersen onu yap" (The Wiccan Rede)

Kavram: Odağı
Alevi-Bektaşilik: Kolektif (Topluluk). Birey, topluluk içindeki uyumdan sorumludur.
LaVeyan Satanizm: Radikal Bireycilik. Birey, kendi çıkarı ve zevkinden sorumludur.
Wicca: Birey ve Doğa (Kolektivite). Birey, kendisine, başkalarına ve doğaya karşı sorumludur.

Kavram: Hatanın Tanımı
Alevi-Bektaşilik: Toplumsal uyumu bozan, maddi/manevi zarara yol açan eylem.
LaVeyan Satanizm: Zayıflık, aptallık, verimsizlik. Kişinin kendi çıkarına hizmet etmeyen eylem.
Wicca: Dengeyi bozmak. Doğaya, başka birine veya kişinin kendisine zarar vermek.

Kavram: Sorumluluk Anlayışı

Alevi-Bektaşilik: Topluma Karşı Sorumluluk. Hatanın mağduru ile yüzleşmek ve telafi etmek zorunludur. LaVeyan Satanizm: Kendine Karşı Sorumluluk. Hatanın bedelini birey kendi çıkarı açısından öder.
Wicca: Evrene Karşı Sorumluluk (Threefold Law). Yapılan iyilik veya kötülüğün üç katıyla kişiye döneceği inancı.

2. Bölüm: Telafi Mekanizmalarının Analizi: Tazminat, Strateji ve Denge

Alevi-Bektaşilik: Aktif Telafi ve Rızalık Alma

Metindeki "köpek-tavuk" örneği mükemmel bir analiz sunar. Telafi iki aşamalıdır:

Maddi Tazmin: Yenen tavukların parasının ödenmesi.

Manevi Tazmin (Rızalık): Mağdurun gönlünün alınması, toplumsal barışın (rızalığın) yeniden tesis edilmesi.

Sonuç: Birey, topluluk içindeki saygınlığını (itibarını) geri kazanır ve "insan-ı kâmil" olma yolunda ilerler.

LaVeyan Satanizm: Stratejik Öz-Çıkar ve Pragmatik Telafi

Anton LaVey'in The Satanic Bible'inde (Şeytanın Kitabı) telafi, bir "özür" veya "gönül alma" meselesi değil, bir strateji meselesidir.

Bir hata yapıldıysa ve bu hata başka birinin size olan tavrını olumsuz etkiliyorsa, bu bir stratejik kayıptır. Telafi, ilişkiyi kendi çıkarınız için yeniden verimli hale getirmeye yönelik pragmatik bir hamledir. Bu, duygusal bir pişmanlıktan ziyade, zekice bir hesaplamadır. "Özür dilemek, saygı toplamanın ucuz bir yoludur" ifadesi bu mantığı yansıtır. Telafi, ancak gelecekteki faydası garanti ise yapılır.

Wicca: Üç Katıyla Dönüş Yasası (Threefold Law) ve İçsel Denge

Wicca inancının temel taşı, "The Threefold Law" veya "Karma Yasası"dır. Yapılan her eylem -iyi veya kötü- kaynağına üç katıyla döneceğine inanılır.

Bu nedenle telafi, öncelikle proaktif bir şekilde zarar vermekten kaçınmaktır (The Rede).

Eğer bir hata yapılıp zarar verilirse, bu otomatik bir kozmik denge mekanizmasını harekete geçirir.
Wiccan'ın yapacağı telafi (örneğin, iyilik yapmak, dengeyi sağlayıcı ritüeller), bu üç katlı dönüşün olumsuz etkilerini hafifletmek için bir çaba olarak görülebilir. Telafinin odağı, dışarıdaki bir mağdurdan ziyade, evrendeki ve kişinin içindeki dengeyi yeniden sağlamaktır.

3. Bölüm: İdeal İnsan Modeli ve Metafizik Arka Plan

Alevi-Bektaşilik: İnsan-ı Kâmil

Toplumsal uyum içinde, erdemli, olgun, rızalık ile donanmış birey. Metafizik arka plan, vahdet-i vücut (varlığın birliği) ve Hak-Muhammed-Ali üçlemesiyle şekillenir. "Allah'ı insan yarattı bakışı" ise dinin insani yorumuna dair eleştirel bir perspektif sunar.

LaVeyan Satanizm: Kendi Kendinin Tanrısı Olan Birey (The Self-Deifier)

Zeki, güçlü, tutkularının peşinden giden, duygusal zaafiyetlerden arınmış, stratejik birey. Satan, insanın en derin, en hayvani dürtülerinin ve karanlık tarafının bir sembolüdür. Metafizik bir tanrı inancı yoktur; Satan bir arketiptir.

Wicca: Doğa ile Uyumlu Cadı/Büyücü

Doğanın döngüleriyle uyum içinde yaşayan, enerjileri yönlendirebilen, dengeyi kollayan birey. Tanrı ve Tanrıça, doğadaki dişil ve eril ilkelerin personifikasyonlarıdır. Metafizik, doğaüstü bir enerjiye (ki buna tanrı/tanrıça da dahildir) olan inanca dayanır.

Sonuç

Bu üç sistem, insanın hatasıyla yüzleşme biçiminde kökten farklılaşır:

Alevi-Bektaşilik, hatayı toplumsal bir mesele olarak görür ve çözümü, mağdurla yüzleşme ve aktif telafi (tazmin ve rızalık) ile toplumsal dokuyu onarmakta arar.

LaVeyan Satanizm, hatayı bireysel bir strateji kaybı olarak görür. "Telafi", ancak gelecekteki bireysel kazanç için pragmatik bir taktik ise anlamlıdır. Odağında toplum değil, bireyin çıkarı vardır.

Wicca, hatayı (zarar vermeyi) kozmik dengenin bozulması olarak görür. Telafi, bu dengeyi yeniden sağlamak için kişinin kendisi ve evrenle olan ilişkisinde yaptığı içsel ve ritüelistik bir çalışmadır.

Dolayısıyla, Alevi-Bektaşi rızalık kavramı, Satanizm'in radikal bireyciliği ve Wicca'nın kozmik denge anlayışı karşısında, insanı toplumsal bir varlık olarak kabul eden ve onarıcı adalet anlayışını merkeze alan benzersiz ve kolektif bir etik model sunar.

Kaynakça

Alevi-Bektaşilik İçin:

Buyruk (Şeyh Safi Buyruğu).

Melikoff, Irene. Uyur İdik Uyardılar: Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları.

Ocak, Ahmet Yaşar. Babailer İsyanı: Aleviliğin Tarihsel Altyapısı.

LaVeyan Satanizm İçin:

LaVey, Anton Szandor. The Satanic Bible. (Avon Books, 1969). (Birincil Kaynak).

Petersen, Jesper Aa. (Ed.). Contemporary Religious Satanism: A Critical Anthology. (Ashgate, 2009).

Faxneld, Per. Satanic Feminism: Lucifer as the Liberator of Woman in Nineteenth-Century Culture. (Oxford University Press, 2017).

Wicca İçin:

Farrar, Janet ve Stewart. A Witches' Bible: The Complete Witches' Handbook. (Phoenix Publishing, 1984).

Adler, Margot. Drawing Down the Moon: Witches, Druids, Goddess-Worshippers, and Other Pagans in America. (Penguin Books, 2006).

Hutton, Ronald. The Triumph of the Moon: A History of Modern Pagan Witchcraft. (Oxford University Press, 1999).

Karşılaştırmalı Din / Etik İçin:

Palmer, Susan J. The New Heretics of France: Minority Religions, la Republique, and the Government-Sponsored "War on Sects". (Oxford University Press, 2011). (Modern alternatif inançların sosyolojisi bağlamında).

Partridge, Christopher. The Re-Enchantment of the West, Vol. I & II. (T&T Clark International, 2004-2005). (alternatif spiritüalitenin yükselişi bağlamında).