Hacı Bektaş Veli'nin 4 Kapı 40 Makam Öğretisi: Bir Kalbin Yolculuğu

Merhaba Canlı Bir Kalp Taşıyan Küçük Yolcu,

Gel, seninle sessiz bir dağın eteğine kurulmuş, dört muhteşem kapılı görkemli bir şatoya doğru hayali bir yolculuğa çıkalım. Bu şatonun adı “İnsan-ı Kâmil Şatosu”dur ve her bir kapı, içeriye doğru uzanan altın bir yol ve birbirinden değerli manalarla bezenmiş kırk basamaktan oluşan görkemli bir merdivenle birbirine bağlanır. Bu, Hacı Bektaş Veli’nin bize armağan ettiği “4 Kapı 40 Makam” yolculuğudur. Bu yolculuk, ham bir cevherken mücevhere dönüşen bir kalbin, benliğin en yalın halinden en olgun haline uzanan şiirsel yolculuğunun hikâyesidir.

Birinci Kapı: Şeriat Kapısı – Toprağa Atılan İlk Tohum

Yolculuğun ilk durağı, şatonun geniş ve heybetli giriş kapısıdır. Burası, yolun temel taşlarının döşendiği, henüz filizlenmeye başlayan bir çiçeğin toprakla buluştuğu andır. Bu kapıda yüreğine, hayatın temel düsturları nakşedilir. Tıpkı bir annenin evladına “Lütfen” demeyi, “Teşekkür ederim”i, doğruyu söylemeyi, paylaşmayı ve tüm canlılara sevgiyle bakmayı öğrettiği gibi… Bu, dış dünyaya karşı duruşunun, edebinin ve görgüsünün şekillendiği, ruhunun ilk talim yeridir. Burada öğrenilenler, yol boyunca taşınacak olan çantanın içine konulan en gerekli ve sağlam azıklardır. Bu kapı, “Ne yapmalıyım?” sorusunun cevabını verir.

İkinci Kapı: Tarikat Kapısı – Kalbe Akan Bir Pınar

İlk kapıdan geçip ilk merdivenleri tırmanmaya başlayan yolcu, artık kuralları bilmekle kalmaz, onları içselleştirmeye başlar. İkinci kapı, öğrenilenleri ezberden çıkarıp yüreğe yerleştirme, hissederek yaşama kapısıdır. Burada “Teşekkür ederim” demek, için ısıldayan bir sıcaklığa; bir arkadaşının gözyaşını silmek, içten gelen bir şefkat hamlesine dönüşür. Artık yaptığın iyilikler, bir ödevi yerine getirmekten öte, kalbinden taşan bir sevginin doğal tezahürüdür. Bu kapı, öz ile sözün, eylem ile niyetin harmanlandığı, kalbin saf bir pınar gibi akmaya başladığı yerdir. Bu kapı, “Neden yapmalıyım?” sorusunun cevabını kalpte hissettirir.

Üçüncü Kapı: Marifet Kapısı – Aynayı Kendine Çevirmek

Üçüncü kapıya varan yolcu, artık dünyaya ve olaylara bakış açısını derinleştirmiş, bir “bilge” kimliğine bürünmeye başlamıştır. Burası, merhametin ve anlayışın zirveye ulaştığı, her varlığın bir hikâyesi olduğunu kavradığın yerdir. Sana vuran birinin, belki de içinde sakladığı bir acıdan ötürü böyle davrandığını düşünürsün. Doğadaki her yaprağın, her hayvanın, evrenin bir parçası olduğunu ve hepsine karşı bir sorumluluk hissettiğini anlarsın. En önemlisi, bu kapıda aynayı kendine çevirir ve kendi gücünü, zaafını, kısacası kendi özünü keşfedersin. Bu, büyük bir içsel uyanış ve irfan kapısıdır. Bu kapı, “Neyi, nasıl anlamalıyım?” sorusunun cevabını bulduğun yerdir.

Dördüncü Kapı: Hakikat Kapısı – Vuslat ve Sonsuz Sevginin Diyarı

Nihayet, yolculuğun son ve en görkemli kapısı. Burası, kemale ermişliğin, olgunluğun, hakikate ulaşmanın diyarıdır. Bu kapıdan giren artık bir “insan-ı kâmil”dir. Kalbinde artık kin, öfke, kıskançlık gibi duygulara yer yoktur. Tıpkı gökyüzünün herkese eşit maviliğini sunması, güneşin herkese eşit ısı ve ışık vermesi gibi, o da tüm varlıklara koşulsuz bir sevgi, şefkat ve anlayışla bakar. Artık o, “İyiliğin Somutlaşmış Hali”dir. Yaptığı her iyilik, söylediği her güzel söz, onun için bir görev değil, var oluşunun doğal bir yansımasıdır. Bu kapı, “Ben kimim?” sorusunun nihai cevabının bulunduğu, özün öze kavuştuğu makamdır.

Ve işte o kırk makam… O görkemli dört kapıyı birbirine bağlayan, her biri sabrı, şükrü, dürüstlüğü, cömertliği, tevazuyu öğreten altın basamaklar. Her basamak, bir öncekinden daha çetin, ama bir sonraki kapıya ulaştırdıkça daha değerlidir.

Son söz olarak; bu yolculuk, Hacı Bektaş Veli’nin de buyurduğu üzere, bir kalp işidir. Önce ilmi öğrenmekle (şeriat), sonra onu gönülde hissetmekle (tarikat), ardından özü kavramakla (marifet) başlar ve nihayetinde Hak ile hak olmakla (hakikat) taçlanır. Yolun, sevgi, bilgelik ve ışıkla dolsun, aziz yolcu.