10.1. İnançta Zorlama Yoktur (Lâ İkrâhe Fi'd-Dîn)
Kur'an'daki İslam'ın diğer inanç ve kültürlere bakış açısının temel ilkesi, inançta zorlamanın kesinlikle reddedilmesidir. Din, özgür iradeye dayalı bir tercihtir ve dışsal baskı veya zorlama ile kabul ettirilemez.
Bakara, 2:256: "Dinde zorlama yoktur. Gerçekten de doğruluk (rüşd) sapıklıktan apaçık ayrılmıştır..."
Hüseyin Turhal, bu ayetin sadece tarihsel bir olay (savaş esirlerini İslam'a zorlamamak) ile sınırlı olmadığını, evrensel bir hukuki ve teolojik ilke olduğunu savunur. İslami yönetimler, zorla din değiştirmeyi değil, adil ve güvenli bir yaşam ortamı sağlamayı esas almalıdır. Zorla yapılan iman, Kur'an'ın istediği samimi (ihlâslı) teslimiyet (İslam) değildir.
10.2. İnsanlığın Farklılıkları ve Tanışma (Tearüf)
Bölüm 6'da bahsedildiği gibi, Kur'an, insanlığın farklı ırklara, dillere, kültürlere ve inançlara bölünmesini, birbirini tanıma (tearüf) ve rekabetçi erdemliliği teşvik eden doğal bir durum olarak görür. Farklılık, bir ceza değil, bir imtihan ve zenginlik kaynağıdır.
Allah dileseydi, tüm insanlığı tek bir inanç etrafında toplardı (Hûd, 11:118).
Farklılıklar, insanlığın evrensel hakikatleri bulma arayışındaki çeşitliliğin bir sonucudur.
Bu, Kur'an'ın dışlayıcı (eksklüsif) bir teoloji yerine, çoğulculuğu (plüralizmi) barındıran bir toplum yapısını onayladığını gösterir.
10.3. Ehl-i Kitap (Kitap Ehli) Kavramına Yaklaşım
Kur'an, Yahudi ve Hristiyanları "Kitap Ehli" (Ehl-i Kitap) olarak ayrı bir kategoride ele alır. Bu ayrım, onların temel Tevhid inancını ve ilahi bir kitaba dayanma gerçeğini teslim eder.
Kur'an, Yahudilik ve Hristiyanlığın temelde İbrahimî bir kökeni paylaştığını ve bu kökenin Tevhid olduğunu kabul eder.
Tartışmanın odağı, inançlarının temelinden ziyade, bu inançların zamanla şirke (aracı koyma, Hz. İsa'yı ilahlaştırma) ve tahrife uğramış olmasıdır.
Kur'an, Müslümanlara Kitap Ehli ile en güzel (hasene) şekilde tartışmayı emreder.
Ankebut, 29:46: "Kitap ehliyle en güzel olan bir tarz dışında mücadele etmeyin..."
Bu mücadele, şiddetle değil, ortak noktaları vurgulayarak, ahlaki ve entelektüel zeminlerde yapılmalıdır.
10.4. Dini Toleransın Sınırları: Adalet ve Saldırmazlık
Kur'an'daki tolerans ve çoğulculuk, adalet ve güvenlik ilkeleriyle sınırlıdır.
Adalet İlkesi: Kur'an, Müslümanlara, inançları ne olursa olsun, adil davranan ve Müslümanlara karşı savaşmayan gayrimüslimlere karşı iyilikle ve adaletle davranmayı emreder.
Mümtehine, 60:8: "Allah, din konusunda sizinle savaşmayan ve sizi yurtlarınızdan sürüp çıkarmayanlara iyilik yapmanızdan ve onlara adaletli davranmanızdan sizi alıkoymaz..."
Saldırıya Karşı Savunma: Ancak, Müslümanlara ve İslam toplumuna dini temelde saldıranlara, savaş açanlara ve zulüm yapanlara karşı meşru savunma hakkı tanır.
Turhal'a göre, Kur'an'daki cihat (mücadele) kavramı, esasen nefsi ıslah etme, zulme karşı durma ve adaleti savunma eylemidir. Bu kavramın, günümüzdeki gibi keyfi saldırganlık veya zorla din değiştirme aracı olarak kullanılması, Kur'an'ın ruhuna aykırıdır.
10.5. Kurtuluş ve Tekelleşme Sorunu
Kur'an, kurtuluşun (felah), sadece belirli bir mezhep veya ismin tekelinde olmadığını açıkça ifade eder. Kur'an'a göre, Allah'a ve Ahiret Günü'ne inanmak, salih amel (iyi iş) işlemek ve güzel ahlak sahibi olmak, kurtuluşun temel kriterleridir.
Bakara, 2:62: "Şüphesiz iman edenler (Müslümanlar) ile Yahudi olanlar, Hristiyanlar ve Sabiîler(den her kim) Allah'a ve Ahiret Günü'ne iman eder ve salih amelde bulunursa, onların Rableri katında ecirleri vardır. Onlar için korku yoktur, onlar mahzun da olmazlar."
Bu ayet, Hüseyin Turhal'ın kitabının en önemli teolojik sonuçlarından birini sunar: Kurtuluş, unvanlara veya fırkalara değil, temel inanç ve ahlaki eyleme bağlıdır. Bu, mezhepçi dışlamacılığın ve dini tekelleştirme çabalarının Kur'an'da yeri olmadığını kanıtlar