Avrupa'da Definecilik ve Türkiye'deki Yasaklar: Bir Karşılaştırma

Bu yazı, Türkiye'de tahmini 5 milyon defineci olmasına rağmen, Türk definecilerin sorunlarının medya, siyasetçiler, yazarlar, gazeteciler ve hatta arkeologlar tarafından yeterince gündeme getirilmemesi üzerine odaklanmaktadır. Avrupa'da serbest bir sektör olan defineciliğin Türkiye'de hala yasak olmasını, hem Avrupa hem de Türkiye penceresinden irdeleyelim.

Avrupa'da Definecilik: Dev Bir Sektör ve Hobi
Avrupa ülkelerinde definecilik, dedektör üreten ve tüm dünyaya satan firmalarla birlikte dev bir sektör haline gelmiştir. Çocuk, kadın, erkek, yaşlı fark etmeksizin birçok kişi metal dedektörlerle serbestçe arazide dolaşmakta; antik paralar, tarihi değeri yüksek objeler ve eşyalar toplamaktadır.
Tektekçilik (Hazine Avcılığı): Bu faaliyet, hem keyifli bir hobi hem de kazançlı bir meslek olarak görülmektedir.
Ekonomik Katkı: Bulunan eserler müzayedelerde milyon dolarlara satılmakta, koleksiyonculuk ve serbest antika pazarları ile ciddi bir gelir elde edilmektedir.
Devlet Desteği: Avrupa'da vatandaşın bulduğu eserlere devlet, gerçek değeri üzerinden nakit para ve çeşitli ödüller vermektedir.
Avrupalı defineciler genellikle bilinçli ve tecrübelidirler. Bir metal dedektör ile arazi yüzeyinden dökülmüş objeleri ve eski paraları toplayarak "tektekçilik" yaparlar. Bunu yaparken tarihi/kültürel eserlere ve doğaya zarar vermemeye özen gösterirler.

Türkiye'de Definecilik: Yasaklar ve Çelişkiler
Türkiye'de ise definecilik sektörü tamamen farklı bir tablo çizmektedir. Kanunlara göre:
Define aramak, bulmak ve satmak yasaktır.
Elinde define bulundurmak yasaktır.
Metal dedektör satın almak serbest olmasına rağmen, dedektörle araziye çıkmak ve hatta taşımak yasaktır.
Bu noktada büyük bir çelişki bulunmaktadır: Madem dedektörle araziye çıkmak yasak, o zaman neden satışı serbest ve vergilendiriliyor? Bu durum, yasal düzenlemelerdeki bir saçmalık olarak görülmektedir.
Bilinçsiz Definecilik ve Dolandırıcılık
Türkiye'deki definecilerin çoğunluğu, ne yazık ki bilgisiz ve yanlış bilgilendirilmiştir. Bu durum, karanlık güçler tarafından sömürülmelerine yol açmaktadır.
Yöntemler: Ülkede birçok uyducu, çubukçu, cinci ve hayalperest, tonlarca altın arama iddiasıyla dağları taşları kazmakta, kayaları parçalamakta ve antik yapıları tahrip etmektedir.
Dedektör Dolandırıcılığı: Avrupa'da ucuz olan dedektörler, Türkiye'de fahiş fiyatlarla (örneğin 1000 TL'lik dedektör 25.000 TL'ye) satılmakta, beş kuruş etmez çubuklar alan tarama diye 5000 TL'ye pazarlanmaktadır. Derinliği 50 cm'yi geçmeyen cihazların, müşterilere yalan söylenerek 4 metreden 40 metreye kadar derinlik gösterdiği iddia edilerek defineciler kandırılmaktadır.

Eserlerin Akıbeti ve Adalet Talebi
Avrupa'da dedektörle araziye çıkmak, eski eşya ve paraları bulmak, koleksiyon yapmak, açık artırmada satmak serbesttir. Müzeye verilen eserlerin gerçek değerinden pay alınmakta ve ödül verilmektedir.
Türkiye'de ise durum tam tersidir: Define arama, serbest koleksiyonculuk, tarihi obje/para bulundurmak ve satmak yasaktır. Paslanmış, tarihi değeri yitirmiş bir çivinin bile evde bulundurulması yasak kapsamına girebilmektedir.
Müze Depoları: Türkiye'deki müze depoları, sergilenmeyen, satılmayan, ekonomik katkı sağlamayan eserlerle bir "antik çöplüğe" dönüşmüştür. Ne devlete ne de vatandaşa faydası olan bu eserlerin depolarda veya yerin altında çürümesi eleştirilmektedir.
Adalet Çağrısı
Avrupa vatandaşı nasıl özgürce definecilik yapıp para kazanıyorsa, Türk defineci ve vatandaşın da bu hakkı elde etmesi talep edilmektedir.
Çözüm Önerisi: Türkiye'de tektekçilik ve definecilik, Avrupa standartlarına uygun hale getirilmeli ve kanunlarda düzeltme yapılmalıdır. Yasal bir statü tanınması durumunda:
Tarihi eser kaçakçılığı ve kültürel tahribatın önüne geçilir.
İşsizlik azalır ve ekonomi canlanır.
Hem devlet hem de vatandaş kazanır.
Avrupa'da bir vatandaşın dedektörle araziye çıkıp eski sikke toplamasının tarihi eser kaçakçılığı ve tahribatı olarak görülmemesi, ancak aynı faaliyet Türkiye'de yapıldığında kıyametin koparılması bir adaletsizlik olarak nitelendirilmektedir.
İslam ülkelerinde define aramak yasak, tüm Avrupa ülkelerinde ise serbest... Birazcık Adalet yahu!
( 6 Eylül 2020)