Adıyaman'ın Yeşil Altın İmtihanı: Tütün, Bir Geçim Kapısından Fazlası

Adıyaman... Güneydoğu Anadolu’nun bu kadim şehri, adını sadece Kommagene Krallığı’ndan ve Nemrut Dağı’ndan almıyor; aynı zamanda bereketli topraklarında yüzyıllardır hayat bulan bir üründen, tütünden alıyor. Tıpkı Malatya’nın kayısısı, Rize’nin çayı gibi, Adıyaman'da da tütün, sadece bir tarım ürünü değil, bir medeniyetin, bir kültürün ve binlerce ailenin ayakta kalma mücadelesinin ta kendisidir.
Yöre halkının diliyle ifade etmek gerekirse: "Adıyaman'da tütün odur; genç kızların çeyiz parası, çocukların okul harçlığı, Adıyaman'ın tek gelir kapısıdır." Bu yalın ifade, tütünün ekonomik bir girdi olmanın ötesinde, bu topraklarda yaşayan insanlar için bir sosyal güvence ve gelecek umudu olduğunu gözler önüne seriyor.

Yeşil Altının Kritik Önemi
Adıyaman'ın özellikle dağlık ve kırsal bölgelerinde tarım arazilerinin küçük ve dağınık yapısı, alternatif ürün yetiştiriciliğini ekonomik olarak kısıtlamaktadır. Bu şartlar altında, tütün; yoğun emek gerektiren yapısı sayesinde, ailelerin tüm fertlerine iş imkanı sunarak kırsalda kalıcılığı sağlayan yegâne üründür.
Tütün, bölgeye sadece çiftçinin hanesine giren bir gelir değil, aynı zamanda:
Kırsal İstihdamın Garantisi: Ekimden kurutmaya kadar süren uzun ve zahmetli süreç, mevsimlik iş gücü ihtiyacı yaratarak, yerel ekonominin canlı kalmasını sağlıyor.
Sosyal Refahın Temeli: Çocukların eğitim masraflarından gençlerin evlilik hazırlıklarına kadar, ailenin temel sosyal ve kültürel ihtiyaçları, büyük ölçüde tütün hasadından elde edilen gelirle karşılanmaktadır.
Tedarik Zincirinin Motoru: Tütün ticareti; esnaf, nakliyeci, işleyici gibi dolaylı sektörleri de besleyerek, tüm il ekonomisine doğrudan katkıda bulunuyor.
Ancak, tütünün bu hayati rolüne rağmen, tarihsel süreçte yaşanan gelişmeler, üreticileri zorlu bir imtihana tabi tuttu. Özellikle Tekel'in özelleştirilmesi ve kota uygulamaları, tütün ekim alanlarını daraltarak kırsaldan kente büyük göç dalgalarını tetikledi. Adıyaman'daki tütün üretiminin azalması, bölgenin ekonomik omurgasını zayıflattı.

Kaçakçılıkla Mücadele ve Kooperatifleşme Çıkmazı
Son yıllarda, sarmalık kıyılmış tütünün yasal statüsü üzerine getirilen düzenlemeler ve ağır cezai yaptırımlar, üreticiyi adeta bir kaçağa dönüştürme tehlikesi yarattı. Bu yasal kısıtlamalar, Adıyaman halkının tütününü kriminalize etme endişesiyle büyük tepkisine neden oldu.
Tüm bu baskılar karşısında, Adıyaman tütününün geleceği için tek çıkış yolu olarak Kooperatifleşme öne sürülüyor. Üretimin kayıt altına alınması, paketleme ve satış süreçlerinin yasal bir çerçevede, denetimli olarak yürütülmesi hedefleniyor.
Yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları, tütünün doğrudan 30 bin aileyi, dolaylı olarak ise 150 bin kişiyi etkilediğini vurgulayarak kooperatifleşme modelinin başarısı için çabalıyor. Bu modelin hayata geçirilmesi, hem devletin vergi kaybını önleyecek hem de Adıyaman tütününün yüksek kalitesini tescilleyerek, üreticiyi ekonomik güvence altına alacaktır.

Son Söz: Politika Yapıcıların Sorumluluğu
Adıyaman tütünü, sadece bir tarım ürünü değil, aynı zamanda bir kalkınma meselesidir. Eğer Adıyaman'da kırsal göçün önüne geçilmek, sosyal denge korunmak ve ekonomik istikrar sağlanmak isteniyorsa, politika yapıcıların bu gerçeği göz ardı etmemesi gerekiyor.
Tütün üreticilerini cezalandıran değil, onları yasal zeminde güçlendiren, üretimlerini destekleyen ve küresel pazarlara erişimlerini kolaylaştıran bir model elzemdir. Aksi takdirde, Adıyaman'ın "yeşil altını," sadece hatıralarda kalan bir zenginlik olarak kalacak, ve bu şehrin en önemli gelir kapısı hızla kapanacaktır. Adıyaman'a ve tütün üreticisine sahip çıkmak, aslında Türkiye'nin kırsal kalkınma mücadelesine sahip çıkmaktır.

Hüseyin TURHAL