Biraz tuhaf olacak ama Üçüncü Harname isimli kitabın ithafında şöyle bir yazı bulunuyor:
“Dünya eşeklerinin ve hasetsen Adıyaman Pınaryayla Köyü’nün arka çeşmesinde defalarca iştiyakla ıslık çalarak suladığım Celal Amca ve Çerçi Fadıl Dayı’nın eşeklerinin aziz hatırasına…”
Tuhaf zira eşeklerin hatırasına ithaf bir kitap!...
Eşekler üzerine yazılmış böyle bir kitap için yazar demek ki düşüncelerini vecizleştirmek istemiş!...
Bu kitap gerçekten de eşekler üzerine en kapsamlı bir kitap denilebilir. Hayrullah Şanzumi Üçüncü Harname(Eşek Kitabı)” ismini verdiği bu kitabında eşeklere mahsus: dini, tarihi, coğrafi, siyasi, idari, iktisadi tahlil’den ibaret olduğunu kitabının kapağında belirtmiş.
Mefkûre yayınlarından çıkan(2006 ) kitapta: eşeğe dair ünlü şair, yazar, devlet adamları… Vs. fıkralar, nükteler, olaylar, haberler ve şiirler üzerine yazılmış yazıları da kapsamaktadır.
Aziz Nesin’in eşeğe dair hikâyeleri, eşek haberleri, eşek atasözleri, eşek deyimleri ve nihayetinde eşek vecizeleri ele alınmış.
Bu kitabın takdimi de eşekle ilgili olduğundan ilginç… Maşuk Fatih Gülşehri ve Taha Uğur Türkmen ikilisi kaleme aldığı ilgi çekici takdimden bir bölüm sunuyoruz:
“”Eşeğin sırtında sosyolojik fetvalar serdettiği ve bir ‘muhalefet manifestosu’ niteliği taşıyan ‘III. Harname’ adlı eserinde hem kendi yazdıklarıyla hem de naklettikleriyle, kendini at sanmaya başlayanlara eşekliklerini ve eşşoğlu eşekliklerini hatırlatmaktadır. Eser sadece bir hiciv ve mizah kitabı değildir; derin ve köklü bir geleneğe yaslanmakta ve ilmi bakımdan da son derece orijinal fikirler ortaya koymaktadır. Hülasa, Hayrullah Şanzumi bir kültür hizmetine imza atmıştır.”
Eh madem bu kitap eşeklerle ilgili biz de birkaç mizahi alıntı yapalım.
Kahve muhabbeti
Şair Fıtnat Hanım ile kocası arasında şöyle bir atışma geçer: Paşanın canı kahve çekince eşi Fıtnat Hanım’dan kahve ister. Kahve gelince de:
Ehl-i keyfin keyfini kim tazeler
Taze elden taze pişmiş taze kahveler, der.
Fıtnat Hanım’ın tepesi atar, eh serde de şairlik var ya, eşine zehir zemberek cevap verir:
Ehl-i keyfe keyf verir kahvenin kaynaması
İhtiyar eşeği baştan çıkarır sıpanın oynaması

Şimdide de Orta oyununun tanınmış sanatçısı Kel Hasan’dan...
Bir At Olsa
Kel Hasan bir oyunda tiradını geçiyormuş:
“Bir at olsa… bir at olsa!”
Seyircilerden biri bağırmış:
“Eşek olsa olmaz mı?”
Kel Hasan, seyirciye dönmüş:
“Niye olmasın, buyurun sahneye!”

Osman Yüksel Serdengeçti
Osman Yüksel’in Milletvekili olduğu yıllardır. Bir gün meclis kürsüsünde kendisine laf atan vekillere dayanamaz ve:
“Bu meclistekilerin yarısı eşektir! der ve kürsüden iner.
Bunun üzerine meclis karışır ve herkes kendisinden sözünü geri almasını ister. Arkadaşlarının da ricası ile tekrar kürsüye çıkar ve zekâsını gösteren ve vekilleri rahatlatan şu sözleri söyler:
“Bu meclistekilerin yarısı eşek değildir!”
*
Görüldüğü gibi eşekler üzerine fıkra ne nükteler ince zekâların bir ürünü olmak kadar; hazır cevap kişilerin de ortaya çıkardığı edebi türlerden biri olarak kitaplaştığı görülüyor.
Laftan anlamayan, kaba saba adamlar kadar eşeklikte inat edenler için de sanıyorum bu kitap öngörülmüş! Kitabı okuyunca bunu daha iyi anlamış olacaksınız.