İlmi Havas (Havas İlmi), İslami ilimler geleneği içerisinde yer alan ve nesnelerin, harflerin, sayıların ve duaların gizli özelliklerini, manevi enerjilerini tanıma ve bu özelliklerden faydalanmayı amaçlayan bir bilgi dalıdır. Kelime olarak Arapça "havâss" (özellikler, hassalar) kelimesinden türemiştir ve bir şeyin kendisine has olan, başkalarında bulunmayan gizli ve özel niteliklerini ifade eder.

İlmi Havas’ın Temel Amacı ve Yaklaşımı
İlmi Havas’ın temelinde, evrendeki her varlığın (bitkiler, mineraller, yıldızlar, harfler, Kur’an ayetleri vb.) görünürdeki özelliklerinin yanı sıra, bir de batıni (gizli) ve manevi bir yönünün olduğu inancı yatar. Bu ilim, bu gizli özellikleri ilahi güç ve manevi usullerle keşfetmeyi ve bu enerjileri hayır amaçlı kullanmayı hedefler.
Nesnelerin Özellikleri: Bitkilerin, taşların veya diğer doğal unsurların sadece fiziksel değil, aynı zamanda manevi ve şifalı özelliklerinin olduğuna inanılır.
Harflerin ve Sayıların Sırları (Cifr): Arap alfabesindeki harflerin ve onlara tekabül eden sayıların (ebced hesabı) evrenin sırlarını barındırdığı ve bu sırlar üzerinden geleceğe dair çıkarımlar yapılabileceği veya manevi etkiler oluşturulabileceği düşünülür.
Duaların ve Ayetlerin Gücü (Havâssü’l-Kur’ân): Kur’an-ı Kerim’deki ayetlerin ve surelerin belirli sayılarda veya şekillerde okunmasının, kişiye rızık, şifa, korunma gibi manevi faydalar sağlayacağına inanılır.

İslamî Açıdan Konumu
İlmi Havas, geleneksel İslamî kaynaklarda genellikle faydalı veya sakıncalı olmak üzere iki yönlü ele alınır:
Meşru (Caiz) Yönü: Eğer İlmi Havas, nesnelerin gerçek özelliklerine nüfuz ederek ve Kur’an-ı Kerim’in, esmâ-i hüsnânın (Allah’ın güzel isimleri) ve meşru duaların manevi gücünden İslam’a uygun, helal ve hayırlı amaçlarla (şifa, korunma, zorlukları aşma vb.) faydalanmayı amaçlıyorsa, bunda dinî açıdan bir sakınca görülmez. Hatta bazı alimler bu tür bilgilerin özendirilmesini dahi savunmuştur. Bu yönüyle, Allah’ın evrene koyduğu sünnetullahın ve gizli hikmetlerin keşfi olarak kabul edilir.
Sakıncalı (Gayrimeşru) Yönü: Eğer İlmi Havas, sihir, büyü, geleceği iddia etmek, falcılık, cinleri veya şeytanları itaat altına almayı veya şer amaçlı (zarar verme, ayrılık çıkarma vb.) yöntemleri içeriyorsa, bu İslam inancına aykırı ve kesinlikle yasaklanmış bir alan olarak kabul edilir.

Özetle
İlmi Havas, binlerce yıllık birikime sahip, eşyanın ve ilahi kelamın gizli potansiyelini ortaya çıkarmayı hedefleyen karmaşık bir ilimdir. Günümüzde popüler kültürde sıklıkla yanlış ve batıl uygulamalarla anılsa da, özünde Esmâ-i Hüsnâ’nın ve Kur’an ayetlerinin manevi tesirinden faydalanmaya dayanan meşru bir yönü de bulunmaktadır. Bu ilmin kabul edilebilirliği ve uygulama şekli, tamamen İslam şeriatına ve hayır amacına uygun olup olmadığı ile belirlenir.

Hüseyin TURHAL