Anadolu’nun şirin bir kasabasında Halil Ağa adında, hayırseverliğiyle tanınan, fakir fukaraya kol kanat geren, yetimleri gözeten bir adam yaşarmış. Evli, Mustafa adında bir oğulları varmış. Huzurlu ve mutlu bir aile olarak herkesin saygısını kazanmışlar.

Halil Ağa zaman zaman şehre iner, ileri gelenlerle dostluk kurarmış. Ancak dostlarını da denemekten geri durmazmış. Bazen küçük isteklerde bulunur, kim samimi kim çıkarcı hemen anlarmış. Bu yüzden herkes ona hem güvenir hem de hayranlık duyardı.

Mustafa’nın Evliliği

Yıllar geçmiş, Mustafa büyümüş. Halil Ağa bir gün oğluna:
— “Oğlum, ben yaşlanıyorum. Ölmeden senin mürüvvetini görmek, torunlarımı sevmek isterim,” demiş.

Mustafa, babasının isteğini kırmamış. Köyden uygun bir kız istemişler. Kız tarafı da razı olmuş. Önce küçük bir nişan yapılmış, ardından Halil Ağa kasaba halkını, şehirdeki dostlarını davet ederek dillere destan bir nişan düzenlemiş. Günlerce konuşulan bu nişandan sonra sıra düğüne gelmiş.

Düğün hazırlıkları aylar sürmüş. Nikâh kıyılmış, cehiz konağa yerleştirilmiş. Kasabanın damına bayrak asılmış, elma dikilmiş. Dört davul, dört zurna tutulmuş; güreşler yapılmış, şalvarlar, paralar dağıtılmış. Üç gün üç gece süren düğün, seğmenlerin gelini ata bindirmesiyle, elmanın silahla vurularak düşürülmesiyle tamamlanmış. Gelin konağa girmiş, sofralar kurulmuş, dualar okunmuş.

Halil Ağa’nın Vasiyeti

Zaman geçmiş, Mustafa’nın çocukları olmuş, Halil Ağa torun sevmeye başlamış. Bir gün oğlunu yanına çağırıp üç öğüt vermiş:

• “Oğlum, jandarma ile arkadaş ol, dostluk kur; ama sakın kardeş olma.”

• “Görmemiş insandan asla borç para alma.”

• “Sırrını hanımına bile verme.”

Mustafa, babasına söz vermiş. Bir süre sonra Halil Ağa vefat etmiş, kasaba halkı onu büyük bir kalabalıkla uğurlamış.

Mustafa’nın Denemesi

Yıllar geçtikten sonra Mustafa babasının öğütlerini hatırlamış. “Acaba babam niçin böyle söyledi? Deneyeyim, doğruluğunu göreyim,” demiş.

Önce jandarma komutanıyla dost olmuş, hatta kardeş ilan etmiş.
Sonra kasabada sonradan görme bir adamdan borç para almış.
Sonunda ise en büyük hatayı yapmış: Eşine sır vermiş.

Şehre gidip bir koç almış, fırında kızarttırmış, beyaz bezlere sarmış. Akşam eve dönünce hanımına:
— “Bir adam öldürdüm, cesedi eve getirdim, gizlememiz lazım,” demiş.

Hanımı korku içinde razı olmuş. Koçu evin duvarına saklamışlar. Mustafa sonra öfkeye kapılmış gibi davranıp eşine birkaç tokat atmış. Kadın korkuyla kardeşlerinin yanına koşmuş.

Kayınbiraderler hemen jandarmaya haber vermiş:
— “Ağamız adam öldürdü, bacımızı da öldürecekmiş!”

Jandarma evi basmış, Mustafa’yı dipçik darbeleriyle yakalamış. Borç aldığı sonradan görme adam da gelmiş, parasını istemiş. Herkes Mustafa’ya sırt çevirmiş.

Gerçeğin Ortaya Çıkışı

Mahkeme huzurunda Mustafa söz almış:
— “Babam ölmeden önce bana üç öğüt vermişti. Ben de tersini yapıp denemek istedim,” demiş.

Hâkim şaşkınlıkla bakarken Mustafa, duvara sakladığı tabutu açtırmış. Herkes nefesini tutmuş. Bezler açıldığında karşılarına çıkan şey ise kızarmış bir koçmuş!

Hâkim, savcı, jandarma komutanı, kayınbiraderler ve kasaba halkı şaşkınlıkla bakakalmış. Mustafa hepsine dönüp:
— “Gördünüz mü? Babam boşuna dememiş. Siz çıkar için yanımdasınız, dostum değilmişsiniz,” demiş.

Sonradan görme adam, jandarma komutanı ve kayınbiraderler utanarak oradan uzaklaşmış. Mustafa da karısını orada boşamış.

Sonuç

Hâkim ve savcı sofraya oturmuş, kızarmış koçtan yemişler.
— “Ağa, bize büyük bir ders verdin. Ataların sözü boşa değilmiş,” demişler.

O günden sonra Mustafa Ağa’nın ibret dolu hikâyesi dilden dile anlatılmış.