Araştırma:Enver ÖZÇAĞLAYAN


TARİHİMİZDE İLK MUTASAVVIFLAR (16)
Ahmet YESEVÎ

"Hikmetler"

Ahmet YESEVÎ’nin Türbesi:

"Ananeye göre vefatından sonra da kerametleri devam eden Ahmet YESEVî,
kendisinden iki asır sonra yaşayan Aksak Timur (M.1336- 1405) ’un rüyasına girer ve zafer
müjdesinde bulunur.Timur zafere eriştikten sonra H.799-80 (M.l396-7) yılında Seyhun Nehrini
geçerek Türkistan ve Kırgız bozkırlarında şöhreti ve nüfuzu iyice yayılmış olan Ahmet
YESEVÎ’nin kabrini ziyaret için Yesi’ye gelir.Ziyaret ettikten sonra kabrin üstüne, devrin
mimari şaheserlerinden olan bir türbe yapılmasını buyurur.İki sene içinde inşaat tamamla-
nır ve türbe, cami ve dergâh ile bir külliye hâlini alır.Zamanla harap olan türbe, bir rivayete
göre Özbek Han’ı Abdullah Han, kuvvetli bir ihtimale göre de Şeybanî Han tarafından esaslı
bir şekilde tâmir ettirilir.Nakşbendî olan Şeybanî Han’ın, Hace’nin türbesini tâmir ettirmesi,
Ahmet YESEVÎ’ye ait aşırı hürmet ve sevgiyi gösterdiği kadar, Hâce’nin şöhret ve nüfuzunun
Sadece Türkmenler arasında değil, Özbekler arasında da yayılmış olduğunu göstermesi
bakımından önemlidir. Türbe Mâveraünnehr halkı ve bozkır göçebeleri için mukaddes bir
ziyaretgâh kabul edilip, YESEVÎ kültürünün merkezi dururmundadır. Her yılın belli bir ayında
Yesi’de toplanan onbinlerce Türkmen, Özbek ve Kazak- Kırgız Türkü burada bir hafta süreyle
ibâdet ve âyin yaparlar.
Bilhassa bozkır göçebeleri için; ölünce Ahmet YESEVÎ’nin türbesi civarına gömülmek
ayrı bir değer taşır. Bu sebeple daha hayattayken TÜRBE civarından toprak satın alarak kabirlerini
hazırlarlar.
Kışın ölen bir kimse, bir keçeye sarılarak ağaca asılır ve bahara kadar öylece bekletilir,
bahar gelince götürülüp Ahmet YESEVÎ’nin türbesi civarına defnedilirdi. Bu gelenek Ahmet YESEVÎ’-
nin bozkır göçmenlerinin tâbirlerince "Kara Ahmed" ’in, Ortaasya Türklüğü üzerinde ne derece
müessir olduğunu açıkça göstermektedir.Gerçekten de Ahmet YESEVÎ, Ortaasya Türkleri
arasında tarihî bir şahsiyet olarak yaşamaktan ziyade, bir velî hüviyetiyle yaşamaktadır.

Araştırma yazımıza birkaç YESEVÎ Hikmetiyle SON verelim:

Yesevî hikmetini bilgin işitsin;
İşitenler bütün maksada yetsin.

Cevahir Kânından bir nükte alsın;
İşitmeyenler hep hasrette kalsın.

Kişi hikmet işitse canı ile,
Çıkar canı Onun imânı ile.

Kulağa almazsa bu sözü nâdan,
Ona insan deme, O cins-ü hayvan.

Hüda’nın sözünden çıkan bu hikmet;
İşitene yağar barân-ı rahmet.

Benim hikmetimi kim tutsa muhkem;
Hüdâ kılar onu elbette bîgam.

Girer Cennet içine şâd-ü handan,
Hüdâyım eyleye mesrûru şâdan.

Benim hikmetlerim Hakk’ın senâsı,
Muhabbet ehlinin derdi devâsı.

Benim hikmetlerim bil ki asıldır,
Bütün sözler içinde bî bedeldir.

Benim hikmetlerim in’âm-ı Allah,
Seher vakti dese estağfirullah.

Mel’un şeytan tutmaz onun yolunu,
Muhammed Mustafa tutar el ve kolunu.

Benim hikmetimi dertsize demeyin,
Bahâsız cevherimi cahile satmayın.

Yesevî Hikmet’in kadrine yat sen,
Aşk küpünden meyi bir katre tat sen...

S O N...

(E l-F a t i h a...)