EMRULLAH ALİ YILDIZ VE ORHANGAZİ’DE HAVACILIK

Bugün sizlere Orhangazi’de hiç tanınmayan ancak adını Türk Havacılık tarihine adını altın harfler ile yazdıran Hemşehrimiz Emrullah Ali Yıldız Bey’den bahsedeceğim.
Şahsen bende tanımıyordum. Havacılık tarihi araştımacısı Mustafa Kılıç hocamızın bir yazısında okumuştum. Orhangazi’de doğan Türk havacılık tarihinde Vecihi Hürkuş ile birlikte büyük işler yapan Bir Orhangazi’li büyüğümüzü yazmak Orhangazi’de nasip olduğu için mutluyum. Bursa Merkez’de Foto Yıldız’ın sahipleri olan Emrullah Ali Bey’in hikayesi şöyle;

EMRULLAH ALİ YILDIZ
Emrullah Âli, 1909 yılında Bursa’nın Orhangazi ilçesinde dünyaya gelmiştir. (1) Babası Bulgaristan’ın Tuna Nehri kıyısındaki Vidin şehrinden Ahmet Kadri Yıldız ve annesi Kafkas göçmeni Lütfiye Hanım’dır. Babası Bursa’nın en eski kitapçılarındandı. Emrullah Âli okumaya çok meraklıydı. 1926 yılında 17 yaşındayken Türk Tayyare Cemiyeti (T.Ta.C.) tarafından İstanbul Yeşilköy’de açılan Tayyare Makinist Mektebine girdi. 1927 yılında okulu birincilikle bitirdi. Okul Hava Kuvvetlerine makinist yetiştirmek üzere açılmış Küçük Zabit yani günümüz tabiriyle Astsubay okuluydu. Okula girişte imzalatılan taahhütname gereği mezun olanlar 4 yıl mecburi hizmet yapmak zorundaydılar. Emrullah Âli, mecburi hizmetini, 1928-1931 yılları arasında Eskişehir Askeri Hava Okulu Hazırlama Bölüğünde Tayyare Makinisti olarak yaptı. Sabiha Gökçek’in içinde bulunduğu bir ekip ile Rusya’da özel eğitim aldı. Görevi sırasında 1930 Ağrı isyanı olarak bilinen ayaklanmanın bastırılması için doğuda görevlendirilen tayyare bölüğünde yer aldı.
Tamamen kendi düşüncesi ve parasıyla yaptığı Bursa Yelkenlisi ile Ziraat Mektebi yakınlarında uçuş tecrübeleri yapmaya başladı. Bursa Yelkenlisi’nin gövdesi 6 metre, kanat açıklığı ise 12 metredir. Ali Yıldız’ın bu denemeleri ile ilgili haberler ulusal gazetelerde yer almıştır. O günün Bursa gazetelerinde hakkında çokça habere rastlanmaktadır. Çalışmaları durmadan son hızıyla devam eder. Bir yıl sonra tek kişilik bir planörle 18 saat 35 dakika havada kalıp Türkiye rekorunu kırar. İki kişilik planörde dünya tarihinin en uzun rekoru olan 13 saat 59 dakikayı Almanlar elinde bulunduruyordu. 12 Haziran 1938 tarihinde Türkkuşu öğretmeni pilot Emrullah Âli, Ş-5 (İki kişilik) planör ile yanında öğretmen adayı Sezai Göksu ile birlikte Eskişehir/ İnönü’de 14 saat 20 dakika havada kalarak Almanlara ait olan dünya rekorunu kırar. Kalkışını İnönü “C” tepesinden yapan Emrullah Âli, o yıllardaki dünya rekoru olan 13 saat 59 dakikayı, 21 dakika geçerek geliştirmiştir. Emrullah Âli, ismini ilk olarak dünya tarihine bu başarısıyla yazdırmıştır.

1931 yılında mecburi hizmeti biter bitmez Hava Kuvvetlerinden istifa ederek ve Bursa’ya döndü. Emrullah Âli kardeşlerinin yanında fotoğrafçılığa başladı fakat havacılık aşkı içinde yaşamaya devam etti.
Mustafa Kılıç hocamın önerisi ile tedarik ettiğim "Gökteki Venüs" Kitabı sayesinde Emrullah Ali Bey hakkında geniş bilgi sahibi olduk. M. Bahattin Adıgüzel hocamızın eseri olan Gökteki Venüs kitabında Emrullah Ali beyin Kızı Ayla Özmen’in katkıları olmuş ve detaylı bilgilere ulaşılmış.
Türk Havacılık tarihinde ilklere imza atan Orhangazi’li hemşehrimiz talihsiz bir kazada atlatıyor, İstanbul’da Vecihi Hürkuş’un uçağından Çelik halatı kopunca gösteri planörünü başarılı bir şekilde İki ağacın arasında bir yere indiriyor, Gözlüğünün camı kırılıyor, ufak çizik ve sıyrıklar ile ağaçtan sağ salim inmeyi başarıyor. O yıllardan sonra Siyasî baskılar sonucu Havacılık sekteye uğradığı için kendi aile mesleği olan Fotoğrafçılığa dönem Emrullah Ali Bey kendine has teknikler geliştirmiştir.

Bugün “selfie” adını verdiğimiz akımı daha o yıllarda “Görçek” adını verdiği bir makineyle çekmişti. Fotoğraf çekinmek için kabin içine girip karşılarındaki aynada istedikleri pozu ayarlıyor ve istedikleri zaman ellerindeki butona basıp kendi fotoğraflarını çekiyorlardı. Meşgul olduğu her meslekte kendini geliştirmekten geri durmayan Emrullah Ali Bey, 1970’lere dek fotoğrafçılığa devam etti. (2) Hayatının her dönemini dolu dolu yaşayan Emrullah Ali Bey artık kendi kabuğunda idi.
1996 yılında 87 yaşında vefat eden Emrullah Ali Bey İstanbul’da toprağa verildi.

09/12/2024 tarihinde yazdığım ’Türk havacılık tarihinde Bursa ve Orhangazi’ başlıklı köşe yazım sonrası geçtiğimiz günlerde Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından güzel olumlu cevap geldi. Sabiha Gökçen müzesi ve Anıtı Türk Hava kurumu uçaklarının sergilenmesi başlıklı dilekçemizin ışığında Gerek Bursa Büyükşehir Belediyesi gerekse Orhangazi Belediyesi bu tarihi kişiliklere sahip çıkması gerekmektedir. Laf başına gelince mangalda kül bırakmayan siyasilerimiz bu konuda ciddi bir imtihan vereceklerdir. Daha Deli Halit paşanın vefasızlığı ortada iken, Emrullah Ali Yıldız bey’e yine vefasızlık mı yapacağız?
Şehit Pilot Ali Tekin ve Pilot Emrullah Ali Yıldız ve Orhangazi’li vatandaşların yardım paraları ile toplanan Orhangazi Uçağınızın bir maketini çarşı meydanında sergilesek kötü mü olur?
Orhangazi’li hayır sever vatandaşlarımızla ne kadar gurur duysak azdır.
Mahlasa gerek yoktur, Ricaül Gayb’ın erenleri işini bilir. Mirasına ve Misyonuna sahip çıkamayan Devlet’te Millet’de ağır terbiyeden geçer.Haftanız ve gününüz güzel Hızır Nebi ve Ricaül Gayb erenleri yoldaşınız olsun…
Kaynak: (1) Ayancık gazetesi TÜRK HAVACILIĞINDA BURSA VE KADIN HAVACILAR-Mustafa Kılıç 18 Ocak 2025
(2) Gökteki Venüs M.Bahattin Adıgüzel Ankara 2007
Not: Bu makale 14 Nisan 2025 Pazartesi günü Orhangazi Lider Gazetesi ve Orhangazi tv’de tefrika edilmiştir.