ANAYASA MAHKEMESİ.
Anayasa Mahkemesi kanunların, kanun hükmündeki kararnamelerin ve Türkiye Büyük Millet Meclisi iç tüzüğünün anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetleyen mahkeme. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler.
Anayasa Mahkemesi, ilk defa 1961 anayasası (madde: 145-152) ile hukukumuza girmiş, 1971’de bazı değişikliklere uğramıştır. 1982 anayasasında da yer alan Anayasa Mahkemesinin görev ve yetkileri yeniden tanzim edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi on bir asil üye ve dört yedek üyeden kurulur. Cumhurbaşkanı, iki asil ve iki yedek üyeyi Yargıtay, iki asil bir yedek üyeyi Danış tay, birer asil üyeyi Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve Sayış tay genel kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından üye tam sayılarının salt çoğunluğu ile her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden; bir asil üyeyi ise Yüksek Öğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan Yüksek Öğretim Kurumları öğretim üyeleri içinden göstereceği üç aday arasından; üç asil ve bir yedek üyeyi ise üst kademe yöneticileri ile avukatlar arasından seçer. Anayasa Mahkemesi, asil üyeleri arasından gizli oyla ve üye tamsayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir başkan ve bir başkan vekili seçer. Üyeler, asli görevleri dışında resmi veya özel hiç bir görev alamazlar. Altmış beş yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar.
Görev ve yetkileri
Kanunların, kanun hükmündeki kararnamelerin ve TBMM iç tüzüğünün anayasaya şekil ve esas bakımından uygunluğunu denetler. Anayasa değişikliklerini ise sadece şekil bakımından inceler ve denetler. Cumhuriyet Başsavcılığının açacağı dava üzerine siyasi partilerin kapatılmasını karara bağlar. Olağanüstü hallerde, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan kanun hükmündeki kararnamelerin anayasaya aykırılığı için Anayasa Mahkemesine dava açılamaz.
Cumhurbaşkanını, Bakanlar Kurulu üyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danış tay, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan ve üyelerini, Başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcı vekilini, Hakimler ve Savcılar yüksek kurulu ve Sayış tay Başkanı ve üyelerini görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divan sıfatıyla yargılar.
Anayasa mahkemesine iptal davası açabilenler
Cumhurbaşkanı, iktidar ve ana-muhalefet partileri meclis grupları, TBMM üye sayısının en az beşte biri tutarındaki üyeler. İktidarda birden fazla siyasi partinin bulunması halinde, iktidar partilerinin dava açma hakkını en fazla üyeye sahip olan parti kullanır.
Dava açma süresi
İptali istenen kanun, kanun hükmündeki kararname veya iç tüzüğün Resmi Gazete’de yayınlanmasından başlayarak altmış gün sonra düşer.
Anayasa Mahkemesinin kararları kesindir. İptal kararları gerekçesi yazılmadan açıklanamaz.
Anayasa Mahkemesi bir kanun veya kanun hükmündeki kararnamenin tamamını veya bir hükmünü iptal ederken, kanun koyucu gibi hareketle, yeni bir uygulamaya yol açacak biçimde hüküm tesis edemez. (Anayasa 146-153).