KARS KALESİ VE TARİHİ.
1153 yılında Saltuklu Sultanı Melik İzzeddi’in emri ile Veziri Firuz Akay tarafından yaptırılmış kale.
Murad III tarafından tamir ettirildi (1579).
Şimdiki Kars’ın kuzeyinde, bir tepe üzerinde ve 5 sıra sur ile çevrilidir.
Esas kale kapısı doğuya Açılır.
Yokro denilen orta kapı batıya bakar.
Her iki kapının kanatları demirden ve çok sağlamdır.
Surları içinde, muhafızlık,asker koğuşları, erzak ve cephane ambarları vardır.
İçkale’de, eskiden çarşı, ev, dükkan, han gibi birkaç yapı vardı.
Dışkale, iki kat sur ile çevrilidir.
Demir kaplama olan kapılardan batıya açılanma Su (veya Çeribaşı) kapısı, Kağızman yönüne açılan Orta kapı, doğudakine de Behram paşa kapısı denir.
Surların etrafındaki savunma hendeği Kars çayından alınan su ile doldurulurdu.
Dış kalenin çevresi 27 000 m’dir.
İç ve Dışkalede 220 burç ve kule, 2 080 mazgal vardır.
XVII. yy .da kale içinde 3 000 ev, 47 cami ve mescit, birçok da dükkan vardı.
Kale, günümüzde Kültür Bakanlığı tarafından sit alanı olarak ilan edilmiştir.