Satıcılık Eki

Dayatılan bir ezberi daha bozalım. Türkçe’de satıcılık eki diye bir şey yoktur.

Dilimizde uzun zamandan beri kavramsal utandırmalar veya utanmalar oluşturuldu ve bunlar giderek artan dozda devam ediyor. Bunlara pek çok örnek verilebilir ama şu an için bir tane söylemekle yetineceğim. Dentist=Dişçi (-ist=-ci) olduğu halde bu çok korkunç bir şeymiş gibi lanse edildi. Bunu söyleyen öğrenciler sınıflarda veya başka insanlar toplum içinde azarlandı. İlginç de bir yöntem geliştirildi "dişçi ne demek, diş mi satıyor bu adam" denildi, sanki -ci/-çi eki Türkçede yalnızca satıcılık bildiriyormuş gibi. Bunu kim uydurdu bilmiyorum. "Koşucu" dediğinizde koşu satan kişi mi anlaşılmaktadır? Yorumcu, konuşmacı, bağışçı, oyuncu, yarışmacı... Oysa ki bu ekin İngilizcedeki karşılığı olan -ist ekine bakın birebir aynı anlamı içerir ve çok farklı yerlerde kullanılır tıpkı bizde olduğu gibi. Mesela İngilizcede "Doctor of Tooth" veya biraz daha Latince bir biçimde "Physician of Dent" denmiyor. Dentist deniliyor. Eksiksiz fazlalıksız "Dişçi" demek bu kelime. Özetle şunu demek istiyorum; Türkçede ciddi anlamda artık takıntıya dönüşmüş, bazen moda haline gelen, doğruluğu tartışılmadan uygulamaya koyulan erozyonlar gerçekleştiriliyor. Ben bunlara başka bir isim koyamıyorum kavramsal utanma veya utandırma diyorum.

Bir ezberi daha bozarak bitirelim. Biz tartışıyoruz; "bilim adamı" demek yerine "bilim insanı" mı diyelim "bilim kişisi" mi diyelim diye. İngilizler ise "Scientist" diyorlar. Kelimenin tam karşılığı "Bilimci" demektir.