SÖMÜRÜ NEDİR?
Üretim araçları sahipleri tarafından başkasına ait emeğin -üretim fazlasının, hatta belirli tarihsel ilişkiler altında, üreticinin geçimi için gerekli ürünlerin de belirli bir bölümünün- karşılığı ödenmeden ele geçirilmesi.
Sömürünün mahiyeti, Marks tarafından, artı-değer teorisinde açıklanmıştır. Sömürünün nesnel ekonomik koşulları şunlardır:
1) Üretim güçleri ve üretim ilişkileri, bir ürün fazlalığının doğmasına yol açan bir gelişim düzeyine erişmiş olmalıdır;
2) Üretim araçları özel mülkiyete konu olmalıdır.
Sömürü, ekonomik ve ekonomi-dışı zora başvurmayla gerçekleştirilir. (İkinci tip zora başvurma, özellikle kapitalizm-öncesi sömürücü toplumlarda, köleci toplumda ve feodalizmde görülür.) Sömürü, daima, insanın insan tarafından sömürülmesi olarak süregelmiştir ve üretim araçlarıyla olan ilişkileri bakımından, birbirine karşıt konumdaki insan gurupları arasındaki ilişkidir. Çeşitli insan guruplarının, sömürü ilişkisi içindeki konumlan, yani sömüren ya da sömürülen durumunda olmaları, bu gurupların mevcut toplum düzeni içinde oluşturdukları temel sınıfları belirler. Sömürünün tarihi sınıflı toplum’ un tarihiyle özdeştir. Tarihte özel mülkiyete ve sınıf ayrımına dayanan ne kadar sosyo-ekonomik kuruluş varsa, o kadar sömürü biçimi vardır: Bu sömürü biçimleri; köleci toplumda -üretim araçları üzerindeki mülkiyete ve doğrudan üretici üzerindeki mülkiyete dayanan- köle emeği sömürüsü; feodal toplumda -kendine ait bazı üretim araçları bulunan doğrudan üretici üzerindeki sınırlı mülkiyette ve toprak üzerindeki mülkiyete dayanan- angarya çalışması ve angarya yükümlülüğü; nihayet kapitalist toplumda ücretli çalışmadır. Kapitalist toplumda işçi, işgücünü, üretim araçları sahiplerine, yani kapitalistlere satar. Kapitalist sömürü, sömürünün tarihteki son biçimidir; sosyalist devrimi gerçekleştirerek, sosyalist toplumu kurup insanın insan tarafından sömürülmesinin her biçimine son vermek, işçi sınıfının görevidir.