Osmanlı’da eğitim oldukça merhalelidir. Belki uzunca bir dönem stabildir ancak son döneminde, özellikle son yüz yılda ciddi hareketlidir. Enderun’un tam ne zaman oluşturulduğuna ilişkin kesin kayıt yoktur ama medreseler 1331 yılında İznik’te Orhangazi Medresesi adıyla kurulmuştur. Anadolu’da ilk medrese ise Danişmentliler tarafından Niksar’da Yağbasan Medresesi adıyla 1157 de kurulmuştur. Enderun içinde İkinci Murat veya Fatih dönemi denilir ama şu var ki İkinci Murat döneminde temelleri atılmış Fatih döneminde köklü kurum haline gelmiştir. Çünkü şair, yazar, mimar, mühendis, kaptan, komutan, vezir ve sadrazam yetiştiren bu müessese İstanbul’un muhasarasına kadar belli bir kıvama gelmiş olmalıdır. Yoksa fetih mümkün olmazdı. Yetişmiş insan unsuru olmamış olsa bu kuşatma sonuç vermezdi.
...

Osmanlı’nın son döneminde eğitimde hamle İkinci Mahmut ile başlamış, Abdülmecit, Abdulaziz ve Abdulhamidhan ile devam etmiştir.
...

Sıbyan mektepleri yani ilkokul düzeyindeki okullar o dönemin eseridir. Rüştiye ve İdadi o döneme özgüdür. Önce ilk mektep mevzusu çözümlenmiş sonra orta ve lise düzeyinde eğitim veren okullar açılmıştır. Oysa üniversite projesi daha öncedir. 1846 da başlamıştır. Burada girişimler var ama netice alınamamıştır. Nihayetinde Abdülhamidhan Darülfünun’un temellerini 1900 yılında atmış ve Batı tarzı eğitime başlanılmıştır. Nitekim üniversite 1933 tarihinde yeni bir reformla İstanbul Üniversitesi adıyla tekrar ele alınmış ve oradan bugüne gelinmiştır.


Kemal SEYFİ
20.03.2022