HALİFELİĞİN KALDIRILMASI. (3 MART 1924)
Halifeliğin kaldırılması (3 Mart 1924), Osmanlı Hanedanı elinde bulunan halifelik sıfatının yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti tarafından kaldırılması olayıdır. Devletin laikleştirilmesi konusunda atılan en önemli adımdır. Halife sözcüğü, Arapça bir kelime olup Hz. Muhammed’in dünya işlerine vekalet etme anlamında kullanılır. Halifelik ya da Hilafet, İslami siyasi yönetimine verilen addır. Halifelik makamı Yavuz Sultan Süleyman’ın Memlük Devletine son vermesiyle Osmanlı Devleti’ne geçmiştir.
Halifelik makamının birleştirici gücü ve fonksiyonu olması gerekir. Çoğu zaman aynı anda birkaç devlette görülmüştür. Başka bir devletteki halifeyi tanımayarak başka bir devlet kendi halifesini ilan etmiştir. En önemli sorun ise hilafet makamının kaldırılmadığı sürece Türkiye Cumhuriyeti’nde yapılması gereken zorunlu inkılapların önünde bir engel olarak görülüyordu.
Halifeliğin Kaldırılmasını Hazırlayan Sebepler
Saltanatın kaldırılması ve IV. Mehmet’in (Padişah Vahdettin) İstanbul’dan sınır dışı edilmesinin ardından TBMM’nin seçmiş olduğu Abdulmecit Efendi, eski rejimi savunanların tek ve son umudu haline gelmiş ve bundan destek alan Abdulmecit Efendi, imzasını Halif- i Müslimin olarak atması kararlaştırılmışken ileride hanlık iddiasında bulunabileceğine işaret eden " Halife Abdulmecit bin Abdulaziz Han " olarak atmaya başlamıştı. Cuma Selamlığına Fatih’in kıyafeti ve başındaki sarıkla çıkmak istedi. Yeniden törenler düzenlemeye ve demeçler vermeye başladı. Bunun üzerine birçok İslam devletleri kendisine bağlılığını bildirmesiyle kendisini İslamın önderi olarak görmeye başladı. Bu durumdan rahatsız olan Mustafa Kemal, İzmir’deki ordu tatbikatı sırasında ordu komutanlarına düşüncesini açıklayarak halifeliğin kaldırılmasını meclis gündemine getireceğini belirtti.
Halifeliğin kaldırılması
1 Mart 1924 Yılında yapılan bütçe görüşmelerinde Halifeliğe ayrılacak ödeme konusu gündeme getirildikten sonra 3 Mart 1924’de kabul edilen yasa ile halifelik kaldırılmış ve ileride hilafet konusunda hak iddia etmemeleri için Osmanlı hanedanı üyelerinin de yurt dışına gönderilmelerine karar verildi. 5 Mart 1924 sabahı Abdulmecid Efendi ailesi ile bilikte Türkiye topraklarından ayrıldı.
Halifeliğin kaldırıldığı gün başka kararlar da alındı:
• Osmanlı hanedanı yurt dışına çıkarıldı
• Tevhid-i Tedrisat Kanunu kabul edildi
• Şerriye ve Evkaf Vekaleti kaldırıldı. Yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu
• Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırıldı. Yerine Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı kuruldu.
• Yeni düzen yürürlüğe girdi
Halifeliğin Kaldırılmasının Sonuçları
• Halifeliğin kaldırılması, laik düzene geçişin ilk adımıydı.
• Halifeliğin kaldırılması eski rejim taraftarlarını etkisizleştirmiş, iç ve dış politika da tam bağımsızlık sağlamıştır.
• Ulusal egemenlik anlayışını güçlendirmiştir.
• TBMM’ndeki karşıt görüşlerin etkisi azalmıştır.
• Halifeliğe bağlı kurumlarda yeni düzenlemeler gerçekleştirilerek bu kurumların TBMM’ne geçişi sağlanmıştır.
• Osmanlı hanedanı 155 kişilik bir ekiple yurt dışına çıkarılmıştır.
• Halifeliğin kaldırılmasından sonra Şerif Hüseyin kendisini halife ilan etti. Bunun üzerine 9 ülke yöneticisi de kendilerini halife ilan ettiler.